a weblog dedicated to turkish people of kerman, hormozgan and yazd provinces. kirman, hormozqan ve yezd ostanlarının türk bölgeleri ve burada yaşayan türk xalqının véblaqı. un weblog consacré aux personnes et aux pièces turques de kerman, yazd, hormozgan provinces.
ايلخان- قاشقاي يورد
فارس- ترك
كرمان- هرمزگان- يزد- ترك
اصفهان- ترك
لرستان- چهارمحال- كهگيلويه- ترك
مازندران- گلستان- سمنان- ترك
عربستان (خوزستان- بوشهر) -ترك
افشار يورد (خراسان)- ترك
دئموقرافي
كورد ياييلماجيليغي
سونقور- آزربايجان
بيجار- قروه- ياسوكند- آزربايجان
همدان - آزربايجان
مركزي- ساوه- اراك- آزربايجان
قزوين- آزربايجان
ساوجبلاغ- كرج- شهريار- اسلامشهر- آزربايجان
خلجستان- آزربايجان
قم- آزربايجان
آستارا- منجيل- انزلي- آزربايجان
ايگيد سولدوز- آزربايجان
سؤزوموز- وبلاگ عمومى تركهاى ايران
سؤزوموز- در پرشين بلاگ
تورك خاتون- وئبلاگ زنان ترك
آدليم توركلر- مشاهير تركهاى ايران
بررسی تاریخی و اقدامات ایل بچاقچی و همچنین معرفی بزرگان ایل
وبلاگ دانشجویان ترک دانشگاه کرمان
آنايوردو: نشریه دانشجویان تورک دانشگاه يزد
گله جك: نشریه دانشجویان تورک دانشگاه علوم پزشکی کرمان
Posted
7:52 PM
by Mehran Baharlı
KARAI (QARAI, QARA TATAR): A Turkic-speaking tribe of Azerbaijan, Khurasan, Kerman and Fars.
A Turkic-speaking tribe of Azerbaijan, Khurasan, Kerman and Fars. As Vladimir Minorsky wrote, "The name of the Karai may in fact be connected with that of the famous Mongol tribe, the Kereit, who, because of their Christian Nestorian faith, were imagined to be the good people of Prester John" (personal communication). But the name could also be connected with that of other ethnic groups in Central Asia (see Ne‚meth, pp. 264-68).
Sir John Malcolm claimed that the Karai of Persia "had come from Tartary with Timur," who "had settled part of them in Turkey and part in Khorassan." After the death of Timur (807/1405), "they had dispersed," and Nader Shah (r. 1736-1747), "having desired to reassemble them," brought them together in Khurasan (p. 147). Although we do not know whether or not Timur brought the Karai to the Middle East, the rest of Malcolm's assertion seems to be substantially true.
There seems to have been Karai on both sides of the Aras river in Azerbaijan, at least for a century before 1148/1735. Adam Olearius, who traveled in Azerbaijan in 1638, mentions a tribe by the name of Karai on his list of the tribes of Mogan (p. 28). In his Tarikh-e jahan-gosha, Mohammad-Mahdi mentions two khans of Ganja, Fath-Karai and Eslam-Karai, who are said to have facilitated the surrender of that city to Nader Shah in 1148/1735 (pp. 216-221). There are also two villages by the name of Karai in western Persian Azerbaijan, one in the shahrestan (county) of Orumiya and the other in the shahrestan of Mahabad (Razmara, p. 350). But, after 1148/1735, nothing further is heard about the Karai of Azerbaijan. Therefore, one is tempted to believe that they were moved to Khurasan, like so many other tribes of Azerbaijan and Kurdistan, during that period.
The Karai of Khurasan began to play an important role in the province when, in 1162/1749, their leader, Amir Khan, was put in charge of Mashhad by the Afghan ruler Ahámad Khan Dorrani (q.v.; Yate, p. 53). But they reached the zenith of their power and influence under the leadership of Esháaq Khan Karai at the beginning of the 19th century. Son of a mere servant of Najaf-¿Ali Khan, the paramount chief of the Karai tribe, he started his climb to power by illicitly building a fort in the small town of Torbat-e Haydari. Then, after Najaf-¿Ali Khan's murder, Esháaq Khan married his daughter and assumed the leadership of the tribe. By the end of the 18th century, Torbat-e Haydari was the thriving capital of a large Karai principality stretching from the gates of Mashhad to Khaf, which Esháaq Khan ruled as a kind of enlightened monarch (Malcolm, pp. 146-50; Yate, pp. 52-56; Curzon, p. 203; Sykes, pp. 291, 314-15). In 1209/1795, Esháaq Khan submitted to Aga Moháammad Khan Qajar (q.v.; Pakravan, pp. 197-98). But, under the more relaxed rule of Fath-Ali Shah (q.v.; 1211-1249/1797-1834), he achieved almost total independence from the central government. In 1227/1813, he took advantage of a rising tide of resentment against Qajar rule in Khurasan to seize Mashhad, along with the Hazaras and other discontented tribes, and to imprison the governor-general of the province, the Qajar prince Moháammad-Wali Mirza, in his own palace. However, soon thereafter, Eshaq Khan's tribal coalition began to unravel. He went to Tehran to plead his case, but to no avail, and, in 1230/1816, both he and a son, Hasan-Ali Khan, were strangled in Mashhad (Sepehr, p. 164; Fraser, pp. 25-29; Bellew, pp. 350-51).
Eshaq Khan was succeeded as paramount chief of the Karai tribe by another son, Moháammad Khan. In 1244/1829, he too took possession of Mashhad, and, although he was finally defeated by another son of Fath-Ali Shah, Ahmad-Ali Mirza, he nonetheless "retained a sort of semi-independent existence, and never thoroughly acknowledged the authority of the Kajars" (Yate, p. 53; Sepehr, p. 247). But during the second half of the 19th century, the Karai chiefs lost much of their power and wealth, and Torbat-e Haydari its luster. When J.-P. Ferrier visited the area in 1260/1845, the town and it surroundings were still prosperous (p. 265). But, by the time George N. Curzon came in 1306/1889, the whole region had been "terribly decimated both by Turkmen ravages and by the great famine" (p. 203), and Yate, who passed by in 1310/1893, wrote that Torbat-e Haydari "presents a very tumble-down appearance," the walls "now broken in all directions" (p. 54). For population estimates of the Karai of Khurasan, see M. L. Shiel (p. 400), H. Field (p. 253), and S. I. Bruk (p. 32). However, owing to the fact that, already in the 19th century, the tribe had become largely sedentary, such figures are highly conjectural.
There are also Karai in Kerman province. In 1957, they comprised some 420 households. Their summer quarter stretched from the Khana Sorkòi mountain pass, on the Kerman-Saidabad (Sirjan) road, down to the neighborhood of Balvard. Their winter quarters were in the ¿Ayn-al-Bagal region, across the salt lake from Saidabad. Their tiras (clans) were: Tela Begi, Kurki, Abbasi, Beglari, Haydari and Yar-Ahmadi. The village of Tangu was their headquarters (Oberling, pp. 100-105).
Finally, there are several groups of Karai in Fars. There are clans by that name in the Amala tribe of the Qashqai tribal confederacy, in the Eynally (Inanlu) and Arab Jabbara tribes of the Khamsa tribal confederacy, and in the Bakesh tribe of the Mamasani tribal confederacy. Some Karai have also settled down in the dehestan of Sar Ùahan, near Bavanat, and in the dehestan of Abada Tashk, near Neyriz. According to the Iranian Army Files (1956), the Karai of Kerman and Fars were moved there from Khurasan during Safavid times (Oberling, pp. 101-102).
Bibliography:
H. W. Bellew, From the Indus to the Tigris, London, 1874.
S. I. Bruk, Naselenie Perednei AzI, Moscow, 1960.
G. N. Curzon, Persia and the Persian Question, London, 1892,
I. J.-P. Ferrier, Voyage en Perse, dans l'Afghanistan, le Beloutchistan et le Turkestan, Paris, 1860.
H. Field, Contributions to the Anthropology of Iran, Chicago, 1939.
J. B. Fraser, Narrative of a Journey into Khorasan in the Years 1821 and 1822, London, 1825.
J. Malcolm, The History of Persia, London, 1829,
I. Mohammad-Mahdi, Tarikh-e Jahan-gosha, tr. W. Jones as Histoire de Nader Chah, London, 1770.
G. Nemeth, A Hongfoglalo‚ Magyarsag Kialakula‚sa, Budapest, 1930.
P. Oberling, The Turkic Peoples of Southern Iran, Cleveland, 1960.
Adam Olearius, Voyage en Moscovie, Tartarie et Perse, Paris, 1659.
E. Pakravan, Agha Mohammad Ghadjar, Tehran, 1953.
H. A. Razmara, Farhang-e joghrafia Iran IV, Tehran, 1951.
Mirza Mohammad Sepehr, Nasekh al-tawarikh, Tehran, 1958-59,
I. M. L. Sheil, Glimpses of Life and Manners in Persia, London, 1856.
P. M. Sykes, A History of Persia, London, 1951,
I. C. E. Yate, Khurasan and Sistan, London, 1900.
(P. Oberling)
Posted
9:46 PM
by Mehran Baharlı
سؤزوموز:
افشارهاى استان كرمان فارسستان
از وبلاگ كرمان-تورك: وئبلاگى ويژه گروههايى از مليت ترك ساكن در استان كرمان فارسستان
زبان تركى و مسئله ملى خلق ترك در ايران كثيرالمله٬ داراى ويژگيهايى است كه آن را از ديگر ملل ساكن در ايران جدا مىسازد:
الف- يكى از عمده ترين اين ويژگيها اين است كه مليت ترك در ايران به لحاظ عددى بزرگترين گروه ملى اين كشور و زبان تركى نيز زبان اكثريت نسبى مردم ايران استּ
ب- ديگر آنكه بر خلاف همه ملل ساكن در ايران كه عمدتا در يك منطقه به طور متمركز مىزيند (اين شامل قوم فارس كه سرزمين ملى آن فارسستان٬ برخى از نواحى شرق و مركز ايران را مشتمل مىشود نيز مىگردد)٬ خلق ترك در ايران در سه ناحيه به طور متراكم ساكن استּ اين نواحى عبارتند از شمال غرب كشور و يا "آذربايجان" (نواحى ترك نشين به هم پيوسته تقسيم شده در تقسيمات ادارى بين دوازده استان)٬ شمال شرق كشور و يا "افشار يورد" (نواحى شمال استانهاى خراسانى و برخى مناطق از استان گلستان)٬ و جنوب ايران و يا قاشقاي ائلى (شامل بخشهايى از استانهاى فارس٬ اصفهان٬ بوشهر٬ چهارمحال بختيارى و ּּּּ) استּ
ج- اين ويژگى استثنائى دموگرافيك خلق ترك٬ ويژگى سوم زبان تركى يعنى سراسرى بودن را به آن عطا نموده استּ
اين سه ويژگى باعث شده است كه پايه اى ترين خواست و هدف جنبش ملى دمكراتيك ترك در ايران در بعد زبانى- برخلاف جنبشهاى ديگر ملل ايرانى كه عبارت است از رسميت زبانهايشان در مناطق ملىاى كه بكار مىروند و حق تعليم و تعلم بدان زبانها- علاوه بر رسمى شدن زبان تركى در مناطق سه گانه مذكور كه در آنها به طور گسترده اى بكار مىرود٬ اعلان زبان تركى به عنوان يكى از زبانهاى رسمى دولت مركزى ايران باشدּ
يكى از استانهاى فارسستان كه بيش از هزار سال مسكن گروههاى تركى گوناگون بوده و در قلمرو حتى مركز نخستين دولتهاى تركى تاسيس شده در ايران امروز قرار داشته است استان كرمان استּ (براى آگاهى از برخى از اين دولتها مانند سلجوقيان كرمان٬ سالغوريان٬ قوتلوق خانيه٬ اينجويان و ּּּּ به نوشته هاى پيشين در وئبلاگ كيرمان-تورك مراجعه كنيد)ּ استان كرمان٬ امروز نيز مانند گذشته مسكن توده عظيمى از خلق تركى با منسوبيت طائفه اى و يا بدون آن٬ مركب از دهها و صدها هزار تن بوده و زبان تركى در اين استان فارسستان نيز مانند ديگر استانهاى فارسستانى زبان دوم مردم استּ باز گروههاى ترك استان كرمان مانند ديگر استانهاى فارسستانى و سراسر ايران از تمام حقوق زبانى٬ فرهنگى و سياسى به عنوان يك گروه ملى٬ از جمله از حق تعليم و تعلم به زبان ملى خود تركى و داشتن رسانه هاى راديوئى و تلويزيونى٬ مطبوعات تركى و حق ايجاد تجمعات فرهنگى و تشكيلات سياسى با نام و هويت ملى خود ترك٬ محروم مىباشندּ
يكى از عمده ترين گروههاى تبارى خلق ترك ساكن در استان كرمان فارسستان را افشارها٬ كه بخشى هنوز بافت طائفه اى و كوچرو خود را محافظه نموده اند تشكيل مىدهندּ در زير سه مطلب گوناگون شامل داستانى كوتاه به لهجه تركى افشارهاى ساكن استان كرمان٬ چند عكس همراه با توضيحاتى و يك نوشته كوتاه جداگانه در باره گروههائى از افشارهاى استان كرمان فارسستان را كه از اينترنت گرفته شده اند آورده امּ The Afshar Nomads of Iran
١- براى شنيدن داستانى كوتاه به لهجه تركى افشارهاى ساكن در استان كرمان فارسستان به اين لينكها كليك كنيد:
داستان پسر ولخرج (ساوورقان اوغول)٬ ٦ دقيقه٬ ٢٠ ثانيه- Mp3 file
داستان نوح٬ ٦ دقيقه٬ ٢٠ ثانيه- Mp3 file
دو داستان يكجا- Real Audio player
٢- نوشته اى كوتاه در باره برخى گروههاى افشار از تركان ساكن در استان كرمان فارسستان (ترجمه مهران بهارى) : طائفه افشار كرمان Afshar Sub-Tribe Kerman
طوائف كرمان از عشاير و مهاجران گوناگونى متشكل اند كه پس از غلبه اعراب از غرب به جنوب شرقى ايران حركت نموده اندּ طائفه ها و چادرنشينان ساكن در استان كرمان در واقع مركب از بلوچها٬ كردها٬ عربها و مردمان بومىاندּ حدود ٤٠ طائفه٬ ١٩١ عشيره و ٢٣٠ خانوار مهاجر در نواحى بخشهاى كهنوج٬ بافت٬ سيرجان٬ جيرفت و بم ساكن اندּ
طائفه افشار٬ يكى از بزرگترين طوائف دوره شاه تهماسب صفوى بود كه امروز در ناحيه وسيعى كه از جنوب غربى رفسنجان به سوى جنوب شرقى بزرگراه كرمان-بم گسترده شده است زندگى مىكندּ بافت مركز تجارى آنها استּ جايگاه زمستانى آنها بلوك ارزويه Balook Orzooyeh و جايگاه تابستانى آنها بلوك اقطاعى Balook Aghtae استּ
طوائف كرمان اساسا ترك بوده و به زبان تركى سخن مىگويند٬ اما به سبب تماس با طوايف منطقه كلمات فارسى در زبان مادرى آنها رسوخ كرده استּ دامدارى فعاليت اصلى آنها را تشكيل مىدهدּ آنها همچنين به صنايع دستى مىپردازندּ محصولات دستى طائفه افشار داراى كيفيت بسيار بالايى بوده و در تمام كشور شهره اندּ محصولاتى نظير قالى٬ بافته هاى تزئينى ججيم٬ گليم٬ خورجين٬ چنته٬ شيركى٬ نمكدان٬ قاشقدان و ديگر لوازم ضرورى خانه كه توسط مردان و زنان طائفه توليد مىشود منبع درآمد قابل ملاحظه اى براى آنان استּ پشم نرمى كه از گوسفندان آنها بدست مىآيد يكى از بهترينها بوده و داراى شهرت جهانى استּ
٣- چند عكس همراه با توضيحاتى كوتاه در باره افشارهاى ناحيه بشو (بوشو) در جنوب استان كرمان در مجاورت مرز استان فارس مربوط به سال ١٩٩٩ -(عكسهاى بكار برده شده در اول اين نوشته):
قابل ذكر است كه توريست آلمانى كه عكسها را تقديم كرده در توضيحات كوتاه خود ادعاهايى كاملا نادرست نموده استּ از جمله مىگويد از آنجائيكه بنابه گفته راهنماى او٬ زبان تركى افشارهاى كرمان به زبان تركىاى كه قشقائىها سخن مىگويند نزديكتر است تا زبان آذرى رايج در شمال ايران مثلا در نزديكى تبريز٬ افشارهاى استان كرمان فارسستان طائفه اى كاملا جدا بوده و وى گمان نمىكند كه افشار نام ديگرى براى ٢٠ ميليون آذرى ساكن در شمال ايران بوده باشدּ
اين ادعاهاى بىپايه نشان مىدهد كه در اثر غفلت و كمكارى روشنفكران و محققين و فرهنگيان و سياسيون ترك در ايران٬ نه تنها در ميان خود ايرانيان بلكه در جهان خارج نيز جهل و ناآگاهى گسترده اى در باره خلق ترك٬ زيرگروههاى پراكنده طائفه اى و غيرطائفه اى آن در سراسر كشور٬ زبان تركى و لهجه هاى گوناگون آن وּּּּ وجود داردּ مختصرا مفيد است كه ذكر شود:
اولا افشارها يكى از عمده ترين طوائف تاريخى اوغوزها بوده و در تشكل ملل و گروههاى تركى ساكن در كشورهاى امروزى تركمنستان٬ ايران٬ آذربايجان٬ تركيه٬ سوريه و قبرس اشتراك داشته اندּ
دوما نقش افشارها در تشكل خلق ترك آذرى ساكن در ايران و آذربايجان و سوريه و افغانستان تعيين كننده بوده استּ به طوريكه عمده تركان ساكن در استانهاى آذربايجانى همدان٬ آذربايجان غربى٬ زنجان٬ قزوين و تهران را تركان افشار تبار تشكيل مىدهند و علاوه بر اين٬ اساسا سه دياسپوراى اصلى تركان آذرى (در شمال خراسان- افشار يورد٬ در سوريه- بوجاق افشارلارى و در افغانستان- افشارهاى كابل و هرات) حتى بخش عمده اى از دياسپوراى چهارم تركان آذرى يعنى جنوب ايران (طوائف افشار و بچاقچى و طوائفى از اتحاديه طوائف قشقايى و گوندوزلوهاى عربستان ايران-خوزستان وּּּּּ ) همه افشار تبارندּ
به دو دليل فوق است كه نام افشار همراه با سه نام ديگر ترك٬ توركمان (كه غير از تركمن است) و قزلباش چهار نام عمده تاريخى هستند كه براى ناميدن خلق ترك بويژه در قرون وسطى بكار رفته اندּ (امروز نيز تركان آذرى افغانستان عمدتا افشار و تركان آذرى عراق توركمان ناميده مىشوند)ּ
سوما امروزه افشارها يكى از زيرگروههاى تبارى-طائفه اى خلق ترك در ايران را تشكيل مىدهندּ گروههاى منسوب به افشارها در سراسر ايران هر كدام با لهجه هاى گوناگونى سخن مىگويند كه همه نيز لهجه هاى زبان واحد تركى مىباشندּ بنابراين سخن گفتن از زبان افشارى جدا از تركى آذرى همانقدر بىمعنى است كه سخن گفتن از افشارها به عنوان گروهى قومى جدا از خلق تركּ افشار و قشقائى و تبريزى و آذرى ּּּּ نامهايى است كه از سوى قوميت گرايان فارس و استعمارگران غربى حامى آنها هر از چند براى مغشوش كردن اذهان و تجزيه خلق واحد ترك در ايران به ميدان انداخته مىشود و رواج داده مىشودּ علاوه بر قوميتگرايان افراطى فارس و نژادپرستان آريائى٬ بسيارى از غربيان نيز از ديرباز (حتى از زمان صفويان) بيهوده سعى و اصرار بسيار بر تجزيه خلق ترك در ايران به گروههاى گوناگون و جدا و مستقل قومى بر حسب لهجه و محل سكونت و وابستگى طائفه اى و ּּּ داشته اندּ در ايران يك مليت واحد ترك با يك زبان و يك هويت ملى بنام تركى (متشكل از زيرگروههاى لهجه اى و جغرافيايى و طائفه اى و مذهبى گوناگون) وجود دارد٬ نه اقوام و زبانهاى جداگانه اى مانند آذربايجانى و افشار و قشقائى و ּּּּ
ترجمه توضيحات مربوط به عكسها (از بالا به پائين٬ از چپ به راستּ ترجمه مهران بهارى ):
١- يك زن افشار در حال آماده كردن چاى براى گروه تورּ افشارهائى كه ما ملاقات نموديم بسيار دوستانه بودندּ
٢- مرد افشار و همسرش كه صاحب ده فرزند بودندּ
٣- افشارها به قالىبافان بسيار عالى مشهورند و در باره قالىهاى آنها در اينترنت معلومات بسيار وجود داردּ اين عكسى است كه ما در داخل يك چادر افشار از قالىاى كه بافته بودند گرفتيمּ اغلب چادرهاى قشقايى كه ما ديديم چنين قالىهاى اعلايى نداشتندּ به ما گفته شد كه آنها براى گذران زندگى مجبور به فروختن همه قالىهاى مرغوبى كه مىبافند هستندּ
٤- چادرى افشارى كه به عنوان گاراژ پاركينگ خانواده بكار مىرفتּ بنظر مىرسد كه ماشين و موتورسيكلتها جاى اسب و شتر را در كوچ ساليانه بين تابستان و زمستانها گرفته استּ
٥- يك چادر افشارּ در اين چادر از همان نىها-چوبهاى جانبى (به تركى يان قاميش) استفاده شده بود كه از طرف طوائف عرب همان منطقه از ايران بكار مىرودּ چادرها دستباف بوده و از پشم بز سياه تهيه شده اندּ
٦- دو دختر افشارى در حال بافتن قالى با دست با پشم صددر صد خالصּ به ما گفته شد كه اتمام يك قالى ماهها به طول مىكشدּ
٧- تقريبا در هر چادرى كه ما ديديم يك ضبط صوت و راديو - بعضى موج كوتاه- داشتּ در زمين باترىهاى تمام شده بسيارى ديديمּ گرچه براى سلامتى محيط زيست خوب نيست اما نشان مىدهد كه اين كوچروها فقط از طريق راديو با جهان خارج ارتباط دارندּ آنها از گوش دادن به موسيقى لذت مىبرندּ
٨- اين مرد پير٬ داستانى فولكلوريك در باره افشارها را به زبان بومى افشارى نقل كردּ براى ما چندان سخت نبود كه افشارهايى كه قادر به تكلم به زبان فارسى بودند را – كه راهنماى ما مىتوانست مطالبشان را برايمان ترجمه كند- پيدا نمودּ
گئرچه يه هو!!!!
Posted
8:15 AM
by Mehran Baharlı
دوستان و خوانندگان عزيزى كه هنگام داون لود كردن سؤزوموز از پرشين بلاگ با مشكل روبرو هستند٫ مىتوانند از آدرس بك آپ سؤزموز در بلاگ اسپات (آزمايشى) استفاده كنند: سؤزوموز در بلاگ اسپات: http://sozumuz.blogspot.com
تركهاى استان كرمان-فارسستان (كيرمان اوستانى توركلرى-فارسيستان):
استان كرمان يكى از بزرگترين استانهاى فارسستان (پرشيا) مىباشد. اين استان از شمال به استان خراسان، از شرق به بلوچستان، از مغرب به استانهاى يزد و فارس و از جنوب به استان هرمزگان محدود می گردد. كرمان در تاريخ سياسى خلق ترك (آذرى) از اهميت ويژه اى برخوردار است. اين شهر مقر حكومت دولتهاى تركى سلاجقه كرمان[٠]٫ خوارزمشاهيان و قراختائيان كرمان[١] (قوتلوق خانيان) بوده است. كرمان بر اثر حملات امير تيمور و افاغنه صدمات زيادی را متحمل شده و پس از خلع شاه طهماسب دوم آخرين حكمدار امپراتورى تركى-آذرى صفوى از سلطنت، نيز مانند ساير قسمتهای ايران به تصرف موسس سلسله تركى آذرى افشار٫ نادرشاه در آمده است. سرانجام آغامحمدخان قاجار اولين پادشاه دولت تركى-آذرى قاجار با كشتار مردم و تخريب آن٫ شهر را تصرف نموده است.
در سراسر استان كرمان و در مركز آن آثار تاريخی فراوانى از دوره هاى حاكميت دول تركى بجاى مانده است. از جمله گنبد جبليه در شهر كرمان كه بنای آن به دوران سلجوقيان منسوب است، مسجد جامع (مظفری) از بناهای تاريخی قرن هشتم و مزار مشتاق عليشاه و حمام و بازار ابراهيم خان (ظهير الدوله) كه متعلق به دوره دولت آذرى قاجار ميباشد. كرمان يكى از شهرهای قديمی و تاريخی و در عين حال يكى از مناطق فارسستان است كه از دير باز محل مهاجرت٫ اسكان و زندگى گروههاى مختلف طائفه اى و غيرطائفه اى خلق ترك بوده است.
پيشينه تاريخى تركان كرمان (كيرمان توركلرينين تاريخى گئچميشى):
١- دولت تركى سلجوقيان كرمان: (١١٨٧-١٠٤١)
پس از پيروزى در جنگ دندقان به سال ١٠٤٠ تركان سلجوقى به گسترش حاكميت خود بر نواحى غربى و جنوبى ايران امروز آغاز كرده اند. نخستين حملات ايشان به كرمان در سالهاى ١٠٤٢ به فرماندهى چاغرى[٢] اوغلو قارا آرسلان قاوورت[٣] انجام شده است. تا سال ١٠٥١ تمام كرمان فعلى به حاكميت آنها در آمده و بدين ترتيب دولت سلجوقيان كرمان تاسيس گرديده است. تركان اوغوز به رهبرى قاوورت در سال ١٠٤١ به سهولت كرمان و بعد از آن عمان ( ١٠٥٢) و فارس (١٠٦٢)را فتح نموده اند. علاوه بر قاوورت كه حاكمى عادل و با درايت بوده است سلاطين ديگر سلجوقيان كرمان عبارتند از: كرمان شاه٫ سلطان شاه٫ توران شاه اول٫ ايران شاه٫ آرسلان شاه اول٫ ملك شاه٫ طغرل شاه[٤]٫ بهرام شاه٫ آرسلان شاه دوم٫ توران شاه دوم و محمدشاه. همانطور كه ديده مىشود در نامهاى همه حاكمان اين سلسله عنوان "شاه" وجود دارد . در اين ميان ايرانشاه يكى از نخستين حاكمان ترك در ايران است كه مذهب باطنى را پذيرفته است و بدين سبب نيز با تحريك علماى دين و طى شورشى بدست مردم كشته شده است. دولت سلجوقيان كرمان به سبب درگيريهاى بىشمار بين امرا و شاهزادگان بر سر تخت و شورشهاى مردمى تضعيف و بالاخره به دست تركان خويشاند اوغوزى ديگرى منقرض شده است.
٢- اوغوزها:
بخشى از تركهاى اوغوز خراسان در قرن ١١ پس از افول قدرتشان در آن ديار به سمت جنوب و غرب٫ به كرمان٫ فارس (نزد تركان سالغورى)٫ آذربايجان و آنادولى پخش شده اند. در سال ١١٨٤ ملك دينار رهبر اوغوزهاى توغان شاهى خراسان (به پايتختى نيشابور) به همراهى نيروهاى خود به نرماسير و ديگر مركز اسكان تركها در كرمان (بام٫ زرند٫ بردسير٫ گرمسير٫ نسا٫ ايكان) حركت و پس از تصرف مناطق مذكور در مركز كرمان٫ بردسير به حكومت كرمان پرداخته است (١١٨٧). دينار جزاير عمان و مكران را نيز به حاكميت خويش در آورده است. پس از مرگ وى و بعد از ساليان متمادى جنگ و كشمكش بين فرزندان و فرماندهان وى بر سر تخت٫ در نهايت كرمان به حاكميت دولت تركى سالغوريان در آمده است.
------------------------------------------
[٠] سلجوق ويا سلتوق٫ سالتوق: از ريشه مصدر سالماق به معنى رها٫ آزاد٫ مستقل و قائم به ذات٫ بى قيد و مطلق. همچنين به معانى مبارز و نيز سيل كوچك نيز آمده است.
[١] ختاى٫ خيتاى٫ قتاى٫ گيتاى: و.... نام طائفه اى نيمه كوچرو از مغولهاست كه در قرن ۱۰ از جنوب شرقى مغولستان حركت كرده و پس از فتح بخشى از مانچورى و شمال چين دولت لائو را تاسيس و به مدت ۲۰۰ سال بر آنجا حاكم بوده اند. در زمان چنگيز خان (۱۲۲۷) مغولها نواحى شمالى چين را كيتاى٫ گيتاى٫ خيتاى ناميده اند كه به زبان تركى و روسى و... نيز وارد شده است. امروزه هنوز هم نام كشور چين به زبان روسى كيتاى مىباشد. بعدها بخشى از خيتاىها به موازات ترك شدن٫ دولت تركى قارا خيتاى (كدن٫ كيدن) قره ختائيان را در غرب بوجود آورده اند. در نوشته هاى قرون وسطى خطا٫ ختا به چين شمالى و تركستان شرقى ويا تركستان چين كه مسكن قبايل ترك بوده و است اطلاق مىشده. (همچنين ختن شهرى در تركستان شرقى ويا تركستان چين بوده است. گاهى هم به همه تركستان چين ختن اطلاق شده است)... و از آن پس ترك و ختا درادبيات ملل اسلامى-شرقى٫ غالب اوقات هم معنى و به عنوان سمبل زيبايى مطلق و مفرط نيز بكار رفته است. مخلص بنيانگذار دولت صفوى بزرگترين امپراطورى تركى - آذربايجانى در تاريخ ٫ و يكى از بزرگان ادب و فرهنگ تركى شاه اسماعيل٫ ختايى-ختائى-خطائى-خطايى است.
[٢]چاغرى: عنوان و اسمى تركى به معانى چشم آبى و دعوت. از معانى بسيار چاكير٫ چاقير رنگ آبى٫رنگ آبى آسمان پس از رعد و برق٫ پرنده اى كه يك چشمش آبى و چشم ديگرش سياه باشد و .... است.
[٣]قاوورت: از مصدر قاوراماق به معنى گرفتن٫ درك نمودن٫ احاطه نمودن.
[٤]طغرل٫ طوغرول٫ توغرول٫ تغرل٫ تورول: نوعى شاهين (آغ دوغان٫ چاقير دوغان). در ميتولوژى ملل آلتاى و اوراليك از جمله تركها٫ هونها٫ آوارها٫ و مجارها حتى سومرى ها (به اسم دوقود) پرنده اى بزرگ با سر شير است كه بر درخت حيات مىنشيند.
گئرچه يه هو!!!.
![[Powered by Blogger]](http://buttons.blogger.com/bloggerbutton1.gif){kind=small}