سؤزوموز:


افشارهاى استان كرمان فارسستان


از وبلاگ كرمان-تورك: وئبلاگى ويژه گروههايى از مليت ترك ساكن در استان كرمان فارسستان

زبان تركى و مسئله ملى خلق ترك در ايران كثيرالمله٬ داراى ويژگيهايى است كه آن را از ديگر ملل ساكن در ايران جدا مىسازد:


الف- يكى از عمده ترين اين ويژگيها اين است كه مليت ترك در ايران به لحاظ عددى بزرگترين گروه ملى اين كشور و زبان تركى نيز زبان اكثريت نسبى مردم ايران استּ


ب- ديگر آنكه بر خلاف همه ملل ساكن در ايران كه عمدتا در يك منطقه به طور متمركز مىزيند (اين شامل قوم فارس كه سرزمين ملى آن فارسستان٬ برخى از نواحى شرق و مركز ايران را مشتمل مىشود نيز مىگردد)٬ خلق ترك در ايران در سه ناحيه به طور متراكم ساكن استּ اين نواحى عبارتند از شمال غرب كشور و يا "آذربايجان" (نواحى ترك نشين به هم پيوسته تقسيم شده در تقسيمات ادارى بين دوازده استان)٬ شمال شرق كشور و يا "افشار يورد" (نواحى شمال استانهاى خراسانى و برخى مناطق از استان گلستان)٬ و جنوب ايران و يا قاشقاي ائلى (شامل بخشهايى از استانهاى فارس٬ اصفهان٬ بوشهر٬ چهارمحال بختيارى و ּּּּ) استּ


ج- اين ويژگى استثنائى دموگرافيك خلق ترك٬ ويژگى سوم زبان تركى يعنى سراسرى بودن را به آن عطا نموده استּ


اين سه ويژگى باعث شده است كه پايه اى ترين خواست و هدف جنبش ملى دمكراتيك ترك در ايران در بعد زبانى- برخلاف جنبشهاى ديگر ملل ايرانى كه عبارت است از رسميت زبانهايشان در مناطق ملىاى كه بكار مىروند و حق تعليم و تعلم بدان زبانها- علاوه بر رسمى شدن زبان تركى در مناطق سه گانه مذكور كه در آنها به طور گسترده اى بكار مىرود٬ اعلان زبان تركى به عنوان يكى از زبانهاى رسمى دولت مركزى ايران باشدּ


يكى از استانهاى فارسستان كه بيش از هزار سال مسكن گروههاى تركى گوناگون بوده و در قلمرو حتى مركز نخستين دولتهاى تركى تاسيس شده در ايران امروز قرار داشته است استان كرمان استּ (براى آگاهى از برخى از اين دولتها مانند سلجوقيان كرمان٬ سالغوريان٬ قوتلوق خانيه٬ اينجويان و ּּּּ به نوشته هاى پيشين در وئبلاگ كيرمان-تورك مراجعه كنيد)ּ استان كرمان٬ امروز نيز مانند گذشته مسكن توده عظيمى از خلق تركى با منسوبيت طائفه اى و يا بدون آن٬ مركب از دهها و صدها هزار تن بوده و زبان تركى در اين استان فارسستان نيز مانند ديگر استانهاى فارسستانى زبان دوم مردم استּ باز گروههاى ترك استان كرمان مانند ديگر استانهاى فارسستانى و سراسر ايران از تمام حقوق زبانى٬ فرهنگى و سياسى به عنوان يك گروه ملى٬ از جمله از حق تعليم و تعلم به زبان ملى خود تركى و داشتن رسانه هاى راديوئى و تلويزيونى٬ مطبوعات تركى و حق ايجاد تجمعات فرهنگى و تشكيلات سياسى با نام و هويت ملى خود ترك٬ محروم مىباشندּ


يكى از عمده ترين گروههاى تبارى خلق ترك ساكن در استان كرمان فارسستان را افشارها٬ كه بخشى هنوز بافت طائفه اى و كوچرو خود را محافظه نموده اند تشكيل مىدهندּ در زير سه مطلب گوناگون شامل داستانى كوتاه به لهجه تركى افشارهاى ساكن استان كرمان٬ چند عكس همراه با توضيحاتى و يك نوشته كوتاه جداگانه در باره گروههائى از افشارهاى استان كرمان فارسستان را كه از اينترنت گرفته شده اند آورده امּ The Afshar Nomads of Iran


١- براى شنيدن داستانى كوتاه به لهجه تركى افشارهاى ساكن در استان كرمان فارسستان به اين لينكها كليك كنيد:


داستان پسر ولخرج (ساوورقان اوغول)٬ ٦ دقيقه٬ ٢٠ ثانيه- Mp3 file


داستان نوح٬ ٦ دقيقه٬ ٢٠ ثانيه- Mp3 file


دو داستان يكجا- Real Audio player


٢- نوشته اى كوتاه در باره برخى گروههاى افشار از تركان ساكن در استان كرمان فارسستان (ترجمه مهران بهارى) : طائفه افشار كرمان Afshar Sub-Tribe Kerman


طوائف كرمان از عشاير و مهاجران گوناگونى متشكل اند كه پس از غلبه اعراب از غرب به جنوب شرقى ايران حركت نموده اندּ طائفه ها و چادرنشينان ساكن در استان كرمان در واقع مركب از بلوچها٬ كردها٬ عربها و مردمان بومىاندּ حدود ٤٠ طائفه٬ ١٩١ عشيره و ٢٣٠ خانوار مهاجر در نواحى بخشهاى كهنوج٬ بافت٬ سيرجان٬ جيرفت و بم ساكن اندּ


طائفه افشار٬ يكى از بزرگترين طوائف دوره شاه تهماسب صفوى بود كه امروز در ناحيه وسيعى كه از جنوب غربى رفسنجان به سوى جنوب شرقى بزرگراه كرمان-بم گسترده شده است زندگى مىكندּ بافت مركز تجارى آنها استּ جايگاه زمستانى آنها بلوك ارزويه Balook Orzooyeh و جايگاه تابستانى آنها بلوك اقطاعى Balook Aghtae استּ


طوائف كرمان اساسا ترك بوده و به زبان تركى سخن مىگويند٬ اما به سبب تماس با طوايف منطقه كلمات فارسى در زبان مادرى آنها رسوخ كرده استּ دامدارى فعاليت اصلى آنها را تشكيل مىدهدּ آنها همچنين به صنايع دستى مىپردازندּ محصولات دستى طائفه افشار داراى كيفيت بسيار بالايى بوده و در تمام كشور شهره اندּ محصولاتى نظير قالى٬ بافته هاى تزئينى ججيم٬ گليم٬ خورجين٬ چنته٬ شيركى٬ نمكدان٬ قاشقدان و ديگر لوازم ضرورى خانه كه توسط مردان و زنان طائفه توليد مىشود منبع درآمد قابل ملاحظه اى براى آنان استּ پشم نرمى كه از گوسفندان آنها بدست مىآيد يكى از بهترينها بوده و داراى شهرت جهانى استּ


٣- چند عكس همراه با توضيحاتى كوتاه در باره افشارهاى ناحيه بشو (بوشو) در جنوب استان كرمان در مجاورت مرز استان فارس مربوط به سال ١٩٩٩ -(عكسهاى بكار برده شده در اول اين نوشته):


قابل ذكر است كه توريست آلمانى كه عكسها را تقديم كرده در توضيحات كوتاه خود ادعاهايى كاملا نادرست نموده استּ از جمله مىگويد از آنجائيكه بنابه گفته راهنماى او٬ زبان تركى افشارهاى كرمان به زبان تركىاى كه قشقائىها سخن مىگويند نزديكتر است تا زبان آذرى رايج در شمال ايران مثلا در نزديكى تبريز٬ افشارهاى استان كرمان فارسستان طائفه اى كاملا جدا بوده و وى گمان نمىكند كه افشار نام ديگرى براى ٢٠ ميليون آذرى ساكن در شمال ايران بوده باشدּ


اين ادعاهاى بىپايه نشان مىدهد كه در اثر غفلت و كمكارى روشنفكران و محققين و فرهنگيان و سياسيون ترك در ايران٬ نه تنها در ميان خود ايرانيان بلكه در جهان خارج نيز جهل و ناآگاهى گسترده اى در باره خلق ترك٬ زيرگروههاى پراكنده طائفه اى و غيرطائفه اى آن در سراسر كشور٬ زبان تركى و لهجه هاى گوناگون آن وּּּּ وجود داردּ مختصرا مفيد است كه ذكر شود:


اولا افشارها يكى از عمده ترين طوائف تاريخى اوغوزها بوده و در تشكل ملل و گروههاى تركى ساكن در كشورهاى امروزى تركمنستان٬ ايران٬ آذربايجان٬ تركيه٬ سوريه و قبرس اشتراك داشته اندּ


دوما نقش افشارها در تشكل خلق ترك آذرى ساكن در ايران و آذربايجان و سوريه و افغانستان تعيين كننده بوده استּ به طوريكه عمده تركان ساكن در استانهاى آذربايجانى همدان٬ آذربايجان غربى٬ زنجان٬ قزوين و تهران را تركان افشار تبار تشكيل مىدهند و علاوه بر اين٬ اساسا سه دياسپوراى اصلى تركان آذرى (در شمال خراسان- افشار يورد٬ در سوريه- بوجاق افشارلارى و در افغانستان- افشارهاى كابل و هرات) حتى بخش عمده اى از دياسپوراى چهارم تركان آذرى يعنى جنوب ايران (طوائف افشار و بچاقچى و طوائفى از اتحاديه طوائف قشقايى و گوندوزلوهاى عربستان ايران-خوزستان وּּּּּ ) همه افشار تبارندּ


به دو دليل فوق است كه نام افشار همراه با سه نام ديگر ترك٬ توركمان (كه غير از تركمن است) و قزلباش چهار نام عمده تاريخى هستند كه براى ناميدن خلق ترك بويژه در قرون وسطى بكار رفته اندּ (امروز نيز تركان آذرى افغانستان عمدتا افشار و تركان آذرى عراق توركمان ناميده مىشوند)ּ


سوما امروزه افشارها يكى از زيرگروههاى تبارى-طائفه اى خلق ترك در ايران را تشكيل مىدهندּ گروههاى منسوب به افشارها در سراسر ايران هر كدام با لهجه هاى گوناگونى سخن مىگويند كه همه نيز لهجه هاى زبان واحد تركى مىباشندּ بنابراين سخن گفتن از زبان افشارى جدا از تركى آذرى همانقدر بىمعنى است كه سخن گفتن از افشارها به عنوان گروهى قومى جدا از خلق تركּ افشار و قشقائى و تبريزى و آذرى ּּּּ نامهايى است كه از سوى قوميت گرايان فارس و استعمارگران غربى حامى آنها هر از چند براى مغشوش كردن اذهان و تجزيه خلق واحد ترك در ايران به ميدان انداخته مىشود و رواج داده مىشودּ علاوه بر قوميتگرايان افراطى فارس و نژادپرستان آريائى٬ بسيارى از غربيان نيز از ديرباز (حتى از زمان صفويان) بيهوده سعى و اصرار بسيار بر تجزيه خلق ترك در ايران به گروههاى گوناگون و جدا و مستقل قومى بر حسب لهجه و محل سكونت و وابستگى طائفه اى و ּּּ داشته اندּ در ايران يك مليت واحد ترك با يك زبان و يك هويت ملى بنام تركى (متشكل از زيرگروههاى لهجه اى و جغرافيايى و طائفه اى و مذهبى گوناگون) وجود دارد٬ نه اقوام و زبانهاى جداگانه اى مانند آذربايجانى و افشار و قشقائى و ּּּּ


ترجمه توضيحات مربوط به عكسها (از بالا به پائين٬ از چپ به راستּ ترجمه مهران بهارى ):


١- يك زن افشار در حال آماده كردن چاى براى گروه تورּ افشارهائى كه ما ملاقات نموديم بسيار دوستانه بودندּ

٢- مرد افشار و همسرش كه صاحب ده فرزند بودندּ

٣- افشارها به قالىبافان بسيار عالى مشهورند و در باره قالىهاى آنها در اينترنت معلومات بسيار وجود داردּ اين عكسى است كه ما در داخل يك چادر افشار از قالىاى كه بافته بودند گرفتيمּ اغلب چادرهاى قشقايى كه ما ديديم چنين قالىهاى اعلايى نداشتندּ به ما گفته شد كه آنها براى گذران زندگى مجبور به فروختن همه قالىهاى مرغوبى كه مىبافند هستندּ

٤- چادرى افشارى كه به عنوان گاراژ پاركينگ خانواده بكار مىرفتּ بنظر مىرسد كه ماشين و موتورسيكلتها جاى اسب و شتر را در كوچ ساليانه بين تابستان و زمستانها گرفته استּ

٥- يك چادر افشارּ در اين چادر از همان نىها-چوبهاى جانبى (به تركى يان قاميش) استفاده شده بود كه از طرف طوائف عرب همان منطقه از ايران بكار مىرودּ چادرها دستباف بوده و از پشم بز سياه تهيه شده اندּ


٦- دو دختر افشارى در حال بافتن قالى با دست با پشم صددر صد خالصּ به ما گفته شد كه اتمام يك قالى ماهها به طول مىكشدּ


٧- تقريبا در هر چادرى كه ما ديديم يك ضبط صوت و راديو - بعضى موج كوتاه- داشتּ در زمين باترىهاى تمام شده بسيارى ديديمּ گرچه براى سلامتى محيط زيست خوب نيست اما نشان مىدهد كه اين كوچروها فقط از طريق راديو با جهان خارج ارتباط دارندּ آنها از گوش دادن به موسيقى لذت مىبرندּ


٨- اين مرد پير٬ داستانى فولكلوريك در باره افشارها را به زبان بومى افشارى نقل كردּ براى ما چندان سخت نبود كه افشارهايى كه قادر به تكلم به زبان فارسى بودند را – كه راهنماى ما مىتوانست مطالبشان را برايمان ترجمه كند- پيدا نمودּ


گئرچه يه هو!!!!