a weblog dedicated to turkish people of kerman, hormozgan and yazd provinces. kirman, hormozqan ve yezd ostanlarının türk bölgeleri ve burada yaşayan türk xalqının véblaqı. un weblog consacré aux personnes et aux pièces turques de kerman, yazd, hormozgan provinces.
ايلخان- قاشقاي يورد
فارس- ترك
كرمان- هرمزگان- يزد- ترك
اصفهان- ترك
لرستان- چهارمحال- كهگيلويه- ترك
مازندران- گلستان- سمنان- ترك
عربستان (خوزستان- بوشهر) -ترك
افشار يورد (خراسان)- ترك
دئموقرافي
كورد ياييلماجيليغي
سونقور- آزربايجان
بيجار- قروه- ياسوكند- آزربايجان
همدان - آزربايجان
مركزي- ساوه- اراك- آزربايجان
قزوين- آزربايجان
ساوجبلاغ- كرج- شهريار- اسلامشهر- آزربايجان
خلجستان- آزربايجان
قم- آزربايجان
آستارا- منجيل- انزلي- آزربايجان
ايگيد سولدوز- آزربايجان
سؤزوموز- وبلاگ عمومى تركهاى ايران
سؤزوموز- در پرشين بلاگ
تورك خاتون- وئبلاگ زنان ترك
آدليم توركلر- مشاهير تركهاى ايران
بررسی تاریخی و اقدامات ایل بچاقچی و همچنین معرفی بزرگان ایل
وبلاگ دانشجویان ترک دانشگاه کرمان
آنايوردو: نشریه دانشجویان تورک دانشگاه يزد
گله جك: نشریه دانشجویان تورک دانشگاه علوم پزشکی کرمان
Posted
7:52 PM
by Mehran Baharlı
KARAI (QARAI, QARA TATAR): A Turkic-speaking tribe of Azerbaijan, Khurasan, Kerman and Fars.
A Turkic-speaking tribe of Azerbaijan, Khurasan, Kerman and Fars. As Vladimir Minorsky wrote, "The name of the Karai may in fact be connected with that of the famous Mongol tribe, the Kereit, who, because of their Christian Nestorian faith, were imagined to be the good people of Prester John" (personal communication). But the name could also be connected with that of other ethnic groups in Central Asia (see Ne‚meth, pp. 264-68).
Sir John Malcolm claimed that the Karai of Persia "had come from Tartary with Timur," who "had settled part of them in Turkey and part in Khorassan." After the death of Timur (807/1405), "they had dispersed," and Nader Shah (r. 1736-1747), "having desired to reassemble them," brought them together in Khurasan (p. 147). Although we do not know whether or not Timur brought the Karai to the Middle East, the rest of Malcolm's assertion seems to be substantially true.
There seems to have been Karai on both sides of the Aras river in Azerbaijan, at least for a century before 1148/1735. Adam Olearius, who traveled in Azerbaijan in 1638, mentions a tribe by the name of Karai on his list of the tribes of Mogan (p. 28). In his Tarikh-e jahan-gosha, Mohammad-Mahdi mentions two khans of Ganja, Fath-Karai and Eslam-Karai, who are said to have facilitated the surrender of that city to Nader Shah in 1148/1735 (pp. 216-221). There are also two villages by the name of Karai in western Persian Azerbaijan, one in the shahrestan (county) of Orumiya and the other in the shahrestan of Mahabad (Razmara, p. 350). But, after 1148/1735, nothing further is heard about the Karai of Azerbaijan. Therefore, one is tempted to believe that they were moved to Khurasan, like so many other tribes of Azerbaijan and Kurdistan, during that period.
The Karai of Khurasan began to play an important role in the province when, in 1162/1749, their leader, Amir Khan, was put in charge of Mashhad by the Afghan ruler Ahámad Khan Dorrani (q.v.; Yate, p. 53). But they reached the zenith of their power and influence under the leadership of Esháaq Khan Karai at the beginning of the 19th century. Son of a mere servant of Najaf-¿Ali Khan, the paramount chief of the Karai tribe, he started his climb to power by illicitly building a fort in the small town of Torbat-e Haydari. Then, after Najaf-¿Ali Khan's murder, Esháaq Khan married his daughter and assumed the leadership of the tribe. By the end of the 18th century, Torbat-e Haydari was the thriving capital of a large Karai principality stretching from the gates of Mashhad to Khaf, which Esháaq Khan ruled as a kind of enlightened monarch (Malcolm, pp. 146-50; Yate, pp. 52-56; Curzon, p. 203; Sykes, pp. 291, 314-15). In 1209/1795, Esháaq Khan submitted to Aga Moháammad Khan Qajar (q.v.; Pakravan, pp. 197-98). But, under the more relaxed rule of Fath-Ali Shah (q.v.; 1211-1249/1797-1834), he achieved almost total independence from the central government. In 1227/1813, he took advantage of a rising tide of resentment against Qajar rule in Khurasan to seize Mashhad, along with the Hazaras and other discontented tribes, and to imprison the governor-general of the province, the Qajar prince Moháammad-Wali Mirza, in his own palace. However, soon thereafter, Eshaq Khan's tribal coalition began to unravel. He went to Tehran to plead his case, but to no avail, and, in 1230/1816, both he and a son, Hasan-Ali Khan, were strangled in Mashhad (Sepehr, p. 164; Fraser, pp. 25-29; Bellew, pp. 350-51).
Eshaq Khan was succeeded as paramount chief of the Karai tribe by another son, Moháammad Khan. In 1244/1829, he too took possession of Mashhad, and, although he was finally defeated by another son of Fath-Ali Shah, Ahmad-Ali Mirza, he nonetheless "retained a sort of semi-independent existence, and never thoroughly acknowledged the authority of the Kajars" (Yate, p. 53; Sepehr, p. 247). But during the second half of the 19th century, the Karai chiefs lost much of their power and wealth, and Torbat-e Haydari its luster. When J.-P. Ferrier visited the area in 1260/1845, the town and it surroundings were still prosperous (p. 265). But, by the time George N. Curzon came in 1306/1889, the whole region had been "terribly decimated both by Turkmen ravages and by the great famine" (p. 203), and Yate, who passed by in 1310/1893, wrote that Torbat-e Haydari "presents a very tumble-down appearance," the walls "now broken in all directions" (p. 54). For population estimates of the Karai of Khurasan, see M. L. Shiel (p. 400), H. Field (p. 253), and S. I. Bruk (p. 32). However, owing to the fact that, already in the 19th century, the tribe had become largely sedentary, such figures are highly conjectural.
There are also Karai in Kerman province. In 1957, they comprised some 420 households. Their summer quarter stretched from the Khana Sorkòi mountain pass, on the Kerman-Saidabad (Sirjan) road, down to the neighborhood of Balvard. Their winter quarters were in the ¿Ayn-al-Bagal region, across the salt lake from Saidabad. Their tiras (clans) were: Tela Begi, Kurki, Abbasi, Beglari, Haydari and Yar-Ahmadi. The village of Tangu was their headquarters (Oberling, pp. 100-105).
Finally, there are several groups of Karai in Fars. There are clans by that name in the Amala tribe of the Qashqai tribal confederacy, in the Eynally (Inanlu) and Arab Jabbara tribes of the Khamsa tribal confederacy, and in the Bakesh tribe of the Mamasani tribal confederacy. Some Karai have also settled down in the dehestan of Sar Ùahan, near Bavanat, and in the dehestan of Abada Tashk, near Neyriz. According to the Iranian Army Files (1956), the Karai of Kerman and Fars were moved there from Khurasan during Safavid times (Oberling, pp. 101-102).
Bibliography:
H. W. Bellew, From the Indus to the Tigris, London, 1874.
S. I. Bruk, Naselenie Perednei AzI, Moscow, 1960.
G. N. Curzon, Persia and the Persian Question, London, 1892,
I. J.-P. Ferrier, Voyage en Perse, dans l'Afghanistan, le Beloutchistan et le Turkestan, Paris, 1860.
H. Field, Contributions to the Anthropology of Iran, Chicago, 1939.
J. B. Fraser, Narrative of a Journey into Khorasan in the Years 1821 and 1822, London, 1825.
J. Malcolm, The History of Persia, London, 1829,
I. Mohammad-Mahdi, Tarikh-e Jahan-gosha, tr. W. Jones as Histoire de Nader Chah, London, 1770.
G. Nemeth, A Hongfoglalo‚ Magyarsag Kialakula‚sa, Budapest, 1930.
P. Oberling, The Turkic Peoples of Southern Iran, Cleveland, 1960.
Adam Olearius, Voyage en Moscovie, Tartarie et Perse, Paris, 1659.
E. Pakravan, Agha Mohammad Ghadjar, Tehran, 1953.
H. A. Razmara, Farhang-e joghrafia Iran IV, Tehran, 1951.
Mirza Mohammad Sepehr, Nasekh al-tawarikh, Tehran, 1958-59,
I. M. L. Sheil, Glimpses of Life and Manners in Persia, London, 1856.
P. M. Sykes, A History of Persia, London, 1951,
I. C. E. Yate, Khurasan and Sistan, London, 1900.
(P. Oberling)
Posted
9:46 PM
by Mehran Baharlı
سؤزوموز:
افشارهاى استان كرمان فارسستان
از وبلاگ كرمان-تورك: وئبلاگى ويژه گروههايى از مليت ترك ساكن در استان كرمان فارسستان
زبان تركى و مسئله ملى خلق ترك در ايران كثيرالمله٬ داراى ويژگيهايى است كه آن را از ديگر ملل ساكن در ايران جدا مىسازد:
الف- يكى از عمده ترين اين ويژگيها اين است كه مليت ترك در ايران به لحاظ عددى بزرگترين گروه ملى اين كشور و زبان تركى نيز زبان اكثريت نسبى مردم ايران استּ
ب- ديگر آنكه بر خلاف همه ملل ساكن در ايران كه عمدتا در يك منطقه به طور متمركز مىزيند (اين شامل قوم فارس كه سرزمين ملى آن فارسستان٬ برخى از نواحى شرق و مركز ايران را مشتمل مىشود نيز مىگردد)٬ خلق ترك در ايران در سه ناحيه به طور متراكم ساكن استּ اين نواحى عبارتند از شمال غرب كشور و يا "آذربايجان" (نواحى ترك نشين به هم پيوسته تقسيم شده در تقسيمات ادارى بين دوازده استان)٬ شمال شرق كشور و يا "افشار يورد" (نواحى شمال استانهاى خراسانى و برخى مناطق از استان گلستان)٬ و جنوب ايران و يا قاشقاي ائلى (شامل بخشهايى از استانهاى فارس٬ اصفهان٬ بوشهر٬ چهارمحال بختيارى و ּּּּ) استּ
ج- اين ويژگى استثنائى دموگرافيك خلق ترك٬ ويژگى سوم زبان تركى يعنى سراسرى بودن را به آن عطا نموده استּ
اين سه ويژگى باعث شده است كه پايه اى ترين خواست و هدف جنبش ملى دمكراتيك ترك در ايران در بعد زبانى- برخلاف جنبشهاى ديگر ملل ايرانى كه عبارت است از رسميت زبانهايشان در مناطق ملىاى كه بكار مىروند و حق تعليم و تعلم بدان زبانها- علاوه بر رسمى شدن زبان تركى در مناطق سه گانه مذكور كه در آنها به طور گسترده اى بكار مىرود٬ اعلان زبان تركى به عنوان يكى از زبانهاى رسمى دولت مركزى ايران باشدּ
يكى از استانهاى فارسستان كه بيش از هزار سال مسكن گروههاى تركى گوناگون بوده و در قلمرو حتى مركز نخستين دولتهاى تركى تاسيس شده در ايران امروز قرار داشته است استان كرمان استּ (براى آگاهى از برخى از اين دولتها مانند سلجوقيان كرمان٬ سالغوريان٬ قوتلوق خانيه٬ اينجويان و ּּּּ به نوشته هاى پيشين در وئبلاگ كيرمان-تورك مراجعه كنيد)ּ استان كرمان٬ امروز نيز مانند گذشته مسكن توده عظيمى از خلق تركى با منسوبيت طائفه اى و يا بدون آن٬ مركب از دهها و صدها هزار تن بوده و زبان تركى در اين استان فارسستان نيز مانند ديگر استانهاى فارسستانى زبان دوم مردم استּ باز گروههاى ترك استان كرمان مانند ديگر استانهاى فارسستانى و سراسر ايران از تمام حقوق زبانى٬ فرهنگى و سياسى به عنوان يك گروه ملى٬ از جمله از حق تعليم و تعلم به زبان ملى خود تركى و داشتن رسانه هاى راديوئى و تلويزيونى٬ مطبوعات تركى و حق ايجاد تجمعات فرهنگى و تشكيلات سياسى با نام و هويت ملى خود ترك٬ محروم مىباشندּ
يكى از عمده ترين گروههاى تبارى خلق ترك ساكن در استان كرمان فارسستان را افشارها٬ كه بخشى هنوز بافت طائفه اى و كوچرو خود را محافظه نموده اند تشكيل مىدهندּ در زير سه مطلب گوناگون شامل داستانى كوتاه به لهجه تركى افشارهاى ساكن استان كرمان٬ چند عكس همراه با توضيحاتى و يك نوشته كوتاه جداگانه در باره گروههائى از افشارهاى استان كرمان فارسستان را كه از اينترنت گرفته شده اند آورده امּ The Afshar Nomads of Iran
١- براى شنيدن داستانى كوتاه به لهجه تركى افشارهاى ساكن در استان كرمان فارسستان به اين لينكها كليك كنيد:
داستان پسر ولخرج (ساوورقان اوغول)٬ ٦ دقيقه٬ ٢٠ ثانيه- Mp3 file
داستان نوح٬ ٦ دقيقه٬ ٢٠ ثانيه- Mp3 file
دو داستان يكجا- Real Audio player
٢- نوشته اى كوتاه در باره برخى گروههاى افشار از تركان ساكن در استان كرمان فارسستان (ترجمه مهران بهارى) : طائفه افشار كرمان Afshar Sub-Tribe Kerman
طوائف كرمان از عشاير و مهاجران گوناگونى متشكل اند كه پس از غلبه اعراب از غرب به جنوب شرقى ايران حركت نموده اندּ طائفه ها و چادرنشينان ساكن در استان كرمان در واقع مركب از بلوچها٬ كردها٬ عربها و مردمان بومىاندּ حدود ٤٠ طائفه٬ ١٩١ عشيره و ٢٣٠ خانوار مهاجر در نواحى بخشهاى كهنوج٬ بافت٬ سيرجان٬ جيرفت و بم ساكن اندּ
طائفه افشار٬ يكى از بزرگترين طوائف دوره شاه تهماسب صفوى بود كه امروز در ناحيه وسيعى كه از جنوب غربى رفسنجان به سوى جنوب شرقى بزرگراه كرمان-بم گسترده شده است زندگى مىكندּ بافت مركز تجارى آنها استּ جايگاه زمستانى آنها بلوك ارزويه Balook Orzooyeh و جايگاه تابستانى آنها بلوك اقطاعى Balook Aghtae استּ
طوائف كرمان اساسا ترك بوده و به زبان تركى سخن مىگويند٬ اما به سبب تماس با طوايف منطقه كلمات فارسى در زبان مادرى آنها رسوخ كرده استּ دامدارى فعاليت اصلى آنها را تشكيل مىدهدּ آنها همچنين به صنايع دستى مىپردازندּ محصولات دستى طائفه افشار داراى كيفيت بسيار بالايى بوده و در تمام كشور شهره اندּ محصولاتى نظير قالى٬ بافته هاى تزئينى ججيم٬ گليم٬ خورجين٬ چنته٬ شيركى٬ نمكدان٬ قاشقدان و ديگر لوازم ضرورى خانه كه توسط مردان و زنان طائفه توليد مىشود منبع درآمد قابل ملاحظه اى براى آنان استּ پشم نرمى كه از گوسفندان آنها بدست مىآيد يكى از بهترينها بوده و داراى شهرت جهانى استּ
٣- چند عكس همراه با توضيحاتى كوتاه در باره افشارهاى ناحيه بشو (بوشو) در جنوب استان كرمان در مجاورت مرز استان فارس مربوط به سال ١٩٩٩ -(عكسهاى بكار برده شده در اول اين نوشته):
قابل ذكر است كه توريست آلمانى كه عكسها را تقديم كرده در توضيحات كوتاه خود ادعاهايى كاملا نادرست نموده استּ از جمله مىگويد از آنجائيكه بنابه گفته راهنماى او٬ زبان تركى افشارهاى كرمان به زبان تركىاى كه قشقائىها سخن مىگويند نزديكتر است تا زبان آذرى رايج در شمال ايران مثلا در نزديكى تبريز٬ افشارهاى استان كرمان فارسستان طائفه اى كاملا جدا بوده و وى گمان نمىكند كه افشار نام ديگرى براى ٢٠ ميليون آذرى ساكن در شمال ايران بوده باشدּ
اين ادعاهاى بىپايه نشان مىدهد كه در اثر غفلت و كمكارى روشنفكران و محققين و فرهنگيان و سياسيون ترك در ايران٬ نه تنها در ميان خود ايرانيان بلكه در جهان خارج نيز جهل و ناآگاهى گسترده اى در باره خلق ترك٬ زيرگروههاى پراكنده طائفه اى و غيرطائفه اى آن در سراسر كشور٬ زبان تركى و لهجه هاى گوناگون آن وּּּּ وجود داردּ مختصرا مفيد است كه ذكر شود:
اولا افشارها يكى از عمده ترين طوائف تاريخى اوغوزها بوده و در تشكل ملل و گروههاى تركى ساكن در كشورهاى امروزى تركمنستان٬ ايران٬ آذربايجان٬ تركيه٬ سوريه و قبرس اشتراك داشته اندּ
دوما نقش افشارها در تشكل خلق ترك آذرى ساكن در ايران و آذربايجان و سوريه و افغانستان تعيين كننده بوده استּ به طوريكه عمده تركان ساكن در استانهاى آذربايجانى همدان٬ آذربايجان غربى٬ زنجان٬ قزوين و تهران را تركان افشار تبار تشكيل مىدهند و علاوه بر اين٬ اساسا سه دياسپوراى اصلى تركان آذرى (در شمال خراسان- افشار يورد٬ در سوريه- بوجاق افشارلارى و در افغانستان- افشارهاى كابل و هرات) حتى بخش عمده اى از دياسپوراى چهارم تركان آذرى يعنى جنوب ايران (طوائف افشار و بچاقچى و طوائفى از اتحاديه طوائف قشقايى و گوندوزلوهاى عربستان ايران-خوزستان وּּּּּ ) همه افشار تبارندּ
به دو دليل فوق است كه نام افشار همراه با سه نام ديگر ترك٬ توركمان (كه غير از تركمن است) و قزلباش چهار نام عمده تاريخى هستند كه براى ناميدن خلق ترك بويژه در قرون وسطى بكار رفته اندּ (امروز نيز تركان آذرى افغانستان عمدتا افشار و تركان آذرى عراق توركمان ناميده مىشوند)ּ
سوما امروزه افشارها يكى از زيرگروههاى تبارى-طائفه اى خلق ترك در ايران را تشكيل مىدهندּ گروههاى منسوب به افشارها در سراسر ايران هر كدام با لهجه هاى گوناگونى سخن مىگويند كه همه نيز لهجه هاى زبان واحد تركى مىباشندּ بنابراين سخن گفتن از زبان افشارى جدا از تركى آذرى همانقدر بىمعنى است كه سخن گفتن از افشارها به عنوان گروهى قومى جدا از خلق تركּ افشار و قشقائى و تبريزى و آذرى ּּּּ نامهايى است كه از سوى قوميت گرايان فارس و استعمارگران غربى حامى آنها هر از چند براى مغشوش كردن اذهان و تجزيه خلق واحد ترك در ايران به ميدان انداخته مىشود و رواج داده مىشودּ علاوه بر قوميتگرايان افراطى فارس و نژادپرستان آريائى٬ بسيارى از غربيان نيز از ديرباز (حتى از زمان صفويان) بيهوده سعى و اصرار بسيار بر تجزيه خلق ترك در ايران به گروههاى گوناگون و جدا و مستقل قومى بر حسب لهجه و محل سكونت و وابستگى طائفه اى و ּּּ داشته اندּ در ايران يك مليت واحد ترك با يك زبان و يك هويت ملى بنام تركى (متشكل از زيرگروههاى لهجه اى و جغرافيايى و طائفه اى و مذهبى گوناگون) وجود دارد٬ نه اقوام و زبانهاى جداگانه اى مانند آذربايجانى و افشار و قشقائى و ּּּּ
ترجمه توضيحات مربوط به عكسها (از بالا به پائين٬ از چپ به راستּ ترجمه مهران بهارى ):
١- يك زن افشار در حال آماده كردن چاى براى گروه تورּ افشارهائى كه ما ملاقات نموديم بسيار دوستانه بودندּ
٢- مرد افشار و همسرش كه صاحب ده فرزند بودندּ
٣- افشارها به قالىبافان بسيار عالى مشهورند و در باره قالىهاى آنها در اينترنت معلومات بسيار وجود داردּ اين عكسى است كه ما در داخل يك چادر افشار از قالىاى كه بافته بودند گرفتيمּ اغلب چادرهاى قشقايى كه ما ديديم چنين قالىهاى اعلايى نداشتندּ به ما گفته شد كه آنها براى گذران زندگى مجبور به فروختن همه قالىهاى مرغوبى كه مىبافند هستندּ
٤- چادرى افشارى كه به عنوان گاراژ پاركينگ خانواده بكار مىرفتּ بنظر مىرسد كه ماشين و موتورسيكلتها جاى اسب و شتر را در كوچ ساليانه بين تابستان و زمستانها گرفته استּ
٥- يك چادر افشارּ در اين چادر از همان نىها-چوبهاى جانبى (به تركى يان قاميش) استفاده شده بود كه از طرف طوائف عرب همان منطقه از ايران بكار مىرودּ چادرها دستباف بوده و از پشم بز سياه تهيه شده اندּ
٦- دو دختر افشارى در حال بافتن قالى با دست با پشم صددر صد خالصּ به ما گفته شد كه اتمام يك قالى ماهها به طول مىكشدּ
٧- تقريبا در هر چادرى كه ما ديديم يك ضبط صوت و راديو - بعضى موج كوتاه- داشتּ در زمين باترىهاى تمام شده بسيارى ديديمּ گرچه براى سلامتى محيط زيست خوب نيست اما نشان مىدهد كه اين كوچروها فقط از طريق راديو با جهان خارج ارتباط دارندּ آنها از گوش دادن به موسيقى لذت مىبرندּ
٨- اين مرد پير٬ داستانى فولكلوريك در باره افشارها را به زبان بومى افشارى نقل كردּ براى ما چندان سخت نبود كه افشارهايى كه قادر به تكلم به زبان فارسى بودند را – كه راهنماى ما مىتوانست مطالبشان را برايمان ترجمه كند- پيدا نمودּ
گئرچه يه هو!!!!
Posted
8:15 AM
by Mehran Baharlı
دوستان و خوانندگان عزيزى كه هنگام داون لود كردن سؤزوموز از پرشين بلاگ با مشكل روبرو هستند٫ مىتوانند از آدرس بك آپ سؤزموز در بلاگ اسپات (آزمايشى) استفاده كنند: سؤزوموز در بلاگ اسپات: http://sozumuz.blogspot.com
تركهاى استان كرمان-فارسستان (كيرمان اوستانى توركلرى-فارسيستان):
استان كرمان يكى از بزرگترين استانهاى فارسستان (پرشيا) مىباشد. اين استان از شمال به استان خراسان، از شرق به بلوچستان، از مغرب به استانهاى يزد و فارس و از جنوب به استان هرمزگان محدود می گردد. كرمان در تاريخ سياسى خلق ترك (آذرى) از اهميت ويژه اى برخوردار است. اين شهر مقر حكومت دولتهاى تركى سلاجقه كرمان[٠]٫ خوارزمشاهيان و قراختائيان كرمان[١] (قوتلوق خانيان) بوده است. كرمان بر اثر حملات امير تيمور و افاغنه صدمات زيادی را متحمل شده و پس از خلع شاه طهماسب دوم آخرين حكمدار امپراتورى تركى-آذرى صفوى از سلطنت، نيز مانند ساير قسمتهای ايران به تصرف موسس سلسله تركى آذرى افشار٫ نادرشاه در آمده است. سرانجام آغامحمدخان قاجار اولين پادشاه دولت تركى-آذرى قاجار با كشتار مردم و تخريب آن٫ شهر را تصرف نموده است.
در سراسر استان كرمان و در مركز آن آثار تاريخی فراوانى از دوره هاى حاكميت دول تركى بجاى مانده است. از جمله گنبد جبليه در شهر كرمان كه بنای آن به دوران سلجوقيان منسوب است، مسجد جامع (مظفری) از بناهای تاريخی قرن هشتم و مزار مشتاق عليشاه و حمام و بازار ابراهيم خان (ظهير الدوله) كه متعلق به دوره دولت آذرى قاجار ميباشد. كرمان يكى از شهرهای قديمی و تاريخی و در عين حال يكى از مناطق فارسستان است كه از دير باز محل مهاجرت٫ اسكان و زندگى گروههاى مختلف طائفه اى و غيرطائفه اى خلق ترك بوده است.
پيشينه تاريخى تركان كرمان (كيرمان توركلرينين تاريخى گئچميشى):
١- دولت تركى سلجوقيان كرمان: (١١٨٧-١٠٤١)
پس از پيروزى در جنگ دندقان به سال ١٠٤٠ تركان سلجوقى به گسترش حاكميت خود بر نواحى غربى و جنوبى ايران امروز آغاز كرده اند. نخستين حملات ايشان به كرمان در سالهاى ١٠٤٢ به فرماندهى چاغرى[٢] اوغلو قارا آرسلان قاوورت[٣] انجام شده است. تا سال ١٠٥١ تمام كرمان فعلى به حاكميت آنها در آمده و بدين ترتيب دولت سلجوقيان كرمان تاسيس گرديده است. تركان اوغوز به رهبرى قاوورت در سال ١٠٤١ به سهولت كرمان و بعد از آن عمان ( ١٠٥٢) و فارس (١٠٦٢)را فتح نموده اند. علاوه بر قاوورت كه حاكمى عادل و با درايت بوده است سلاطين ديگر سلجوقيان كرمان عبارتند از: كرمان شاه٫ سلطان شاه٫ توران شاه اول٫ ايران شاه٫ آرسلان شاه اول٫ ملك شاه٫ طغرل شاه[٤]٫ بهرام شاه٫ آرسلان شاه دوم٫ توران شاه دوم و محمدشاه. همانطور كه ديده مىشود در نامهاى همه حاكمان اين سلسله عنوان "شاه" وجود دارد . در اين ميان ايرانشاه يكى از نخستين حاكمان ترك در ايران است كه مذهب باطنى را پذيرفته است و بدين سبب نيز با تحريك علماى دين و طى شورشى بدست مردم كشته شده است. دولت سلجوقيان كرمان به سبب درگيريهاى بىشمار بين امرا و شاهزادگان بر سر تخت و شورشهاى مردمى تضعيف و بالاخره به دست تركان خويشاند اوغوزى ديگرى منقرض شده است.
٢- اوغوزها:
بخشى از تركهاى اوغوز خراسان در قرن ١١ پس از افول قدرتشان در آن ديار به سمت جنوب و غرب٫ به كرمان٫ فارس (نزد تركان سالغورى)٫ آذربايجان و آنادولى پخش شده اند. در سال ١١٨٤ ملك دينار رهبر اوغوزهاى توغان شاهى خراسان (به پايتختى نيشابور) به همراهى نيروهاى خود به نرماسير و ديگر مركز اسكان تركها در كرمان (بام٫ زرند٫ بردسير٫ گرمسير٫ نسا٫ ايكان) حركت و پس از تصرف مناطق مذكور در مركز كرمان٫ بردسير به حكومت كرمان پرداخته است (١١٨٧). دينار جزاير عمان و مكران را نيز به حاكميت خويش در آورده است. پس از مرگ وى و بعد از ساليان متمادى جنگ و كشمكش بين فرزندان و فرماندهان وى بر سر تخت٫ در نهايت كرمان به حاكميت دولت تركى سالغوريان در آمده است.
------------------------------------------
[٠] سلجوق ويا سلتوق٫ سالتوق: از ريشه مصدر سالماق به معنى رها٫ آزاد٫ مستقل و قائم به ذات٫ بى قيد و مطلق. همچنين به معانى مبارز و نيز سيل كوچك نيز آمده است.
[١] ختاى٫ خيتاى٫ قتاى٫ گيتاى: و.... نام طائفه اى نيمه كوچرو از مغولهاست كه در قرن ۱۰ از جنوب شرقى مغولستان حركت كرده و پس از فتح بخشى از مانچورى و شمال چين دولت لائو را تاسيس و به مدت ۲۰۰ سال بر آنجا حاكم بوده اند. در زمان چنگيز خان (۱۲۲۷) مغولها نواحى شمالى چين را كيتاى٫ گيتاى٫ خيتاى ناميده اند كه به زبان تركى و روسى و... نيز وارد شده است. امروزه هنوز هم نام كشور چين به زبان روسى كيتاى مىباشد. بعدها بخشى از خيتاىها به موازات ترك شدن٫ دولت تركى قارا خيتاى (كدن٫ كيدن) قره ختائيان را در غرب بوجود آورده اند. در نوشته هاى قرون وسطى خطا٫ ختا به چين شمالى و تركستان شرقى ويا تركستان چين كه مسكن قبايل ترك بوده و است اطلاق مىشده. (همچنين ختن شهرى در تركستان شرقى ويا تركستان چين بوده است. گاهى هم به همه تركستان چين ختن اطلاق شده است)... و از آن پس ترك و ختا درادبيات ملل اسلامى-شرقى٫ غالب اوقات هم معنى و به عنوان سمبل زيبايى مطلق و مفرط نيز بكار رفته است. مخلص بنيانگذار دولت صفوى بزرگترين امپراطورى تركى - آذربايجانى در تاريخ ٫ و يكى از بزرگان ادب و فرهنگ تركى شاه اسماعيل٫ ختايى-ختائى-خطائى-خطايى است.
[٢]چاغرى: عنوان و اسمى تركى به معانى چشم آبى و دعوت. از معانى بسيار چاكير٫ چاقير رنگ آبى٫رنگ آبى آسمان پس از رعد و برق٫ پرنده اى كه يك چشمش آبى و چشم ديگرش سياه باشد و .... است.
[٣]قاوورت: از مصدر قاوراماق به معنى گرفتن٫ درك نمودن٫ احاطه نمودن.
[٤]طغرل٫ طوغرول٫ توغرول٫ تغرل٫ تورول: نوعى شاهين (آغ دوغان٫ چاقير دوغان). در ميتولوژى ملل آلتاى و اوراليك از جمله تركها٫ هونها٫ آوارها٫ و مجارها حتى سومرى ها (به اسم دوقود) پرنده اى بزرگ با سر شير است كه بر درخت حيات مىنشيند.
گئرچه يه هو!!!.
Posted
7:33 AM
by Mehran Baharlı
دولت تركى سالغوريان فارس-كرمان
٣-:سالورها (سالغورها)[١] يكى از طوائف مهم اوغوزها وابسته به شاخه اوچ اوخ (سه تير) مىباشند. بخشى از آنها پس از خروج از سرزمين اصلىشان در ايلى سو و ايسيق گؤل و اسكان در ماورالنهر در قرن ١١ به همراه تركهاى سلجوق به ايران٫ آذربايجان و آناتولى مهاجرت نموده است. اتابكان سالغورى فارس دولتى محلى است كه سالورهاى آذرى ايران تاسيس نموده اند. [٢] اين دولت تركى بعضا مستقل و در مقاطعى نيز تابع دولت سلجوقيان بزرگ٫ سلجوقيان آذربايجان (عراق)٫ خوارزمشاهيان و ايلخانيان بوده است.
محدوده حاكميت سالغورىها اساسا فارس بوده كه بعدها به كرمان٫ عمان٫ هرمز٫ بحرين نيز گسترده شده است. ايالت فارس تحت حاكميت اين دولت تركى يكى از مرفه ترين ايام تاريخ خويش را گذرانده است. شيخ سعدى آثار خود را به تشويق و حمايت خاندان دانش دوست و ادب پرور تركى سالغورى آفريده است. سالغوريها مانند اكثر ديگر دولت هاى تركى به داشتن حكمرانان زن (آبيش خاتون٫ تركان خاتون) مشهور بوده اند. در ميان سالورها زنانى مانند بورلا خاتون[٣] و سالور بارچين[٤] كه به امارت رسيده اند نيز ديده مىشود. ملك هاى سالغورى عبارتند از (قبل از نام همه عنوان مظفرالدين وجود دارد): بوز آبا٫ سونقور٫ زنگى٫ تكله٫ ابوشجاع تهمتن٫ قوتلوق خان٫ سعد دوم٫ عدودالدوله وعد٫ محمد٫ سلجوق شاه٫ آبيش خاتون.
آبيش خاتون آخرين حاكم سلسله تركى سلغورى مىباشد كه ۲۲ سال حكومت كرده است. وى متولد شيراز بوده در محله چرنداب تبريز فوت نموده است. مزار وى در رباط آبيش خاتون در شيراز مىباشد). آبيش خاتون اين بانوى مقتدر ترك و دختر اتابك سعد ابن ابوبكر پس از قتل اتابك سلجوقشاه زمام حكومت را در دست گرفت. وى در سال 663 هجرى با منگو تيمور [٥] پسر هلاكو خان ازدواج كرد و بدين ترتيب فارس و كرمان رسما ضميمه حكومت تركى -مغولى ايلخانان گرديد. دولت تركى سالغوريان پس از مرگ آبيش خاتون توسط امراي مغول منقرض شد.
ملاحظاتى در باره تركان سالغورى (اتابكان سلغري) فارس- كرمان
نياى سالغوريان كه در اصل از تركمانان كارگزار سلجوقيان بوده اند٫ اتابك سونقور مىباشد. حكومت اتابكان سالغورى فارس-كرمان يكى از نخستين نمونه هاى حكومتهاى محلى تاسيس شده توسط تركهاى آذرى در فارسستان (پرشيا) و در خارج خاك آذربايجان است. اتابكان سالغورى دولتى است كه سالورهاى آذرى ايران تاسيس نموده اند.
همانگونه كه گفته شد سالغوريها مانند اكثر ديگر دولت هاى تركى به داشتن حكمرانان زن (آبيش خاتون٫ تركان خاتون) مشهور بوده اند٫ پديده اى كه در ميان اقوام ايرانى زبان بسيار بسيار نادر است. در ميان سالورها زنانى مانند بورلا خاتون و سالور بارچين كه به امارت رسيده اند نيز ديده مىشود.[٦]
از اتابكان در تاريخ و ادبيات خلق فارس به دليل علاقه و احترام آنان به فرهنگ و ادب فارسي نامي نيكو باقي مانده است. اتابك ابوبكر محبوب و ممدوح سعدي اديب بزرگ بود و ديباچه گلستان سعدي به نام او تاليف شده است. شيخ سعدى آثار خود را به تشويق و حمايت خاندان دانش دوست و ادب پرور تركى سالغورى آفريده است. [٧] با اينهمه و با تاسف فراوان اتابكان سالغورى آنگونه كه مىبايست به حفظ و گسترش زبان و فرهنگ ملى خود تركى اهتمام نكرده و آگاهانه رفتار ننموده اند.
ايالت فارس تحت حاكميت اين دولت تركى يكى از مرفه ترين ايام تاريخ خويش را گذرانده است. سالغوريان در حفظ قلمرو حكومتشان از كشتارهاي مغولان سعى فراوان نموده و موفق نيز شده اند. در دوران اتابك سنغر موسس سلسله تركى اتابكان فارس كه به مدت چهارده سال بر شيراز حكومت كرده است، شيراز رو به آبادي و آرامش گزارده است. اتابك ابوبكر سعد ابن زنگي براي نجات فارس از ويراني، با مغولان از در آشتي در آمده و با اين سياست فارس و جنوب فارسستان (پرشيا) از كشتار و ويراني نجات يافته است. دوران او دوران آرامش و آبادي شيراز و فارس در زمينه هاي مختلف از جمله فرهنگ و تجارت است. در دوران سعد ابن زنگي سلسله تركى اتابكان فارس به اوج قدرت و حشمت رسيد و سرزمين هاى عربى در عربستان ايران و خارج آن٫ عمان و بحرين و كيش و كناره خليج فارس، از بصره (عراق امروزى) تا سواحل هند به تصرف دولت تركى آذرى سالغورى در آمد و به همين دليل وى به "سلطان البر و البحر" معروف گشت. اتابك سعد ابن زنگي خود روزگار را صرف بناي مساجد و عمارات و حفر قنوات و حصار كشيدن به دور شيراز و صحبت با اهل شعر مىنمود.
دوران اتابكان سالغورى متاسفانه دوران كشمكش دايمي بىشمار بين اعضا خاندان٫ امرا و شاهزادگان بر سر تخت و نيز درگيريهاى مداوم با ديگر سلسله هاى تركى (با سلجوقيان٫ تركان خويشاند اوغوزى ديگر٫ اتابكان آذربايجان٫ خوارزمشاهيان٫ هلاكو خان مغول٫...) بوده است كه در مجموع٫ و على رغم آنكه اقداماتى نيز در جهت نزديكى و پيوند اين دول تركى انجام داده اند (مانند ازدواج دختر اتابك سعد ابن زنگي ملكه خاتون با سلطان جلال الدين خوارزمشاه٫ ازدواج آبيش خاتون با منگو تيمور پسر هلاكوخان) اين درگيرى و كشمكشها در نهايت به تضعيف همه دول تركى مذكور و كم رنگتر شدن فرهنگ٫ هويت و موجوديت تركى در اين منطقه از فارسستان انجاميده است.
----------------------------------------------------------
[١]- سالور: به معنى شمشير. ويا آنكه به طرزى موثر شمشير و گرز خويش را بكار مىبرد.
[٢]- همچنين بنيانگذار شعر تصوفى در ادبيات ديوانى تركى آذرى و نيز تركى استانبولى قاضى برهان الدين< منسوب به طائفه سالور بوده است . وى در آسياى صغير در شهر سيواس دولتى مستقل به نام خويش تاسيس كرده است. دولت وى نمونه اولين دولتهاى آذرى در خارج خاك آذربايجان است. قاضى برهان الدين در جنگ با دولت ديگر تركى آذرى آغ قويونلوها كشته شده است.
[٣]- بورلا: انگور (به تركى قپچاقى).
[٤]- بارچين: نوعى پارچه ابريشمى.
[٥]- منگو-بنگو-منگى-بنگى. كلمه اى تركى به معناى هميشگى٫ ابدى٫ پايدار و جاودانى (معادل مونگكه مغولى). تيمور-تمير-تمر-دمر-دمير: به معنى آهن.
[٦]- برابرى زن و مرد و موقعيت يكسان حتى برتر زن ترك در اجتماع و خانواده كه مطابق با فرهنگ ملى و سنن ديرين تركى است بعدها با در آميختن و تحت تاثير قرار گرفتن تركهاى ايران از قوم و فرهنگ فارسى و زردشتى كه در نزدشان زن موجودى پست٫ خوار و درجه دو شمرده مىشد آسيبى جدى ديده است. روند تبديل زنان ايران به انسانهاى درجه دو امروزه نيز به موازات بسط و جايگزينى فرهنگ فارسى در ميان مليتهاى غيرفارس كشور ادامه دارد. دهه هاى اخير حاكميت قوم فارس در ايران يكى از بىحقوقترين دوره هاى تاريخ زنان ترك بشمار مىرود.
[٧]- قابل ذكر است كه سعدى خود به لحاظ مليت فارس نيست.
گئرچه يه هو!
Posted
7:32 AM
by Mehran Baharlı
دوستان و خوانندگان عزيزى كه هنگام داون لود كردن سؤزوموز از پرشين بلاگ با مشكل روبرو هستند٫ مىتوانند از آدرس بك آپ سؤزموز در بلاگ اسپات (آزمايشى) استفاده كنند: سؤزوموز در بلاگ اسپات: http://sozumuz.blogspot.com
سؤزوموزو پرشين بلاگدان انديره نده٫ چتين ليكلرله قارشيلاشان ديرلى يولداشلار و اوخوجولار٫ ايسته ديكلرى صورتده سؤزوموزون بلاگ اسپاتداكى بك آپينا باش وورابيلرلر.
----------------------------------
سلسله تركى قراختائيان (قوتلوق خانلار٫ قتلغ خانيه) در كرمان 1222 ـ 1358ميلادي
از سلسله هاى بىشمار تركى حاكم بر كرمان قراختائيان (قاراخيتاى هاى كرمان) و يا قوتلوق خانى ها مىباشند كه به مدت 136 سال بر اين خطه از فارسستان (پرشيا) حكم رانده اند. نياى اين خاندان كولدوز (گلدز) مىباشد. موسس سلسله براق حاجب از اميران دربار امپراطورى تركى خوارزمشاهى بود كه پس از حمله مغول به كرمان آمد و لواي حكومت خود را بر افراشت.
در نام تمام ملكهاى اين خاندان عنوان "قوتلوق (قتلغ) خان"[۱] وجود دارد. از ميان خاندان قوتلوق خانى واليان مناطق مختلف ايران (مازندران٫ خراسان٫ اصفهان) برخاسته اند. حكمداران قوتلوق خانلى ها عبارتند از: براق[۲] حاجب (گلدوز قتلغ خان اوغلو)٫ ركن الدين مبارك خواجه براق اوغلو٫ قطب الدين محمد (برادر زاده براق حاجب٫ او با همسر بيوه عمويش براق حاجب، به نام قتلغ تركن[۳] ازدواج كرد و بر اعتبار خود افزود)٫ سلطان حجاج٫ قتلغ تركن٫ جلال الدين سيورغتمش[۴] قطب الدين اوغلو٫ صفوه الدين پادشاه خاتون[۵]٫ مظفرالدين محمد شاه سلطان حجاج اوغلو٫ قطب الدين شاه جهان سيورغتمش اوغلو. قطب الدين آخرين پادشاه دولت تركى قراختايي كرمانست كه از طرف هلاكو خان به امارت كرمان رسيده بود. با عزل وى توسط الجايتو كرمان مستقيما تحت امارت شحنگان مغول قرار گرفت.
دوران دولت تركى قراختائيان دوراني از نفوذ و اقتدار زنان ترك و مغول قراختائي است. در ميان قاراخيتاىها مانند ديگر دولتهاى تركى و طبق سنن تركى٫ به حاكمان و امراى زن بىشمار برخورد مىشود. اسامى زنان قوتلوق خانى همه عنوان خاتون ويا تركن دارد. از اين ميان "قوتلوق خان خاتون"[۶] (25 سال حكومت كرده است)٫ "حُسن شاه پاشا خاتون"[۷] (10 ماه حكومت كرده است) و "مخدوم شاه قوتلوق خاتون" (9 سال حكومت كرده است) كردوجين [۸](همسر بانفوذ سويورقاتميش)٫ آبيش خاتون (بانوى مقتدر قراخيتاى)٫ شاه عالم (دختر كردوجين٫ همسر ايلخان مغول) كه از نامداران تاريخ سياسى ترك هاى ايران مىباشند قابل ذكراند.
دوران قوتلوق خانلىها دوران كشمكش بر سر امارت در درون سلسله قراختايي بوده است. ( موسس اين سلسله براق حاجب خود با سر پيچيدن از ولي نعمت خويش خوارزمشاه و توطئه به حكومت رسيده بود). دولت تركى قراختائيان كرمان نقشي مانند اتابكان فارس ايفا كرده با مغولان از در اتحاد و دوستي در آمده و خراجگزار و مطيع آنان گرديده اند و در سايه اين سياست كرمان از هجوم مغول و ترور عمومي در امان مانده است. قاراخيتاىها كه خود ترك زبانانى با تبار آميخته مغولى-تركى و به دليل ازدوج با خانها و خاتونان مغول با مغولان در آميخته بودند٫ در طول حكومت خويش همواره مطيع و خراجگزار مغولان بوده اند. ايشان در مقاطع مختلف به دول تركى-مغولى ايلخانى و همچنين جلايرى نيز تابع گشته اند. آنها با همه اين خاندان هاى تركى و نيز دول تركى سالغورى و خوارزمشاهيان پيوندهاى خانوادگى داشتند.
سلسله تركى اينجويىها 1295 ـ 1357 ميلادي
از ديگر دول محلى تركى حاكم بر كرمان دولت اينجويى[۹] است. مقر اصلى اين خاندان فارس بوده است كه مدتى بر كرمان نيز تسلط يافته اند. اين خاندان تركى حاكم بر جنوب فارسستان نيز تابع امپراتوريهاى تركى ايلخانيان و جلايريان بوده است.
در عهد حكومت كردوجين٫ شرف الدين محمود اينجو وكيل املاك خاصه ايلخاني ممالك جنوبي فارسستان(پرشيا) را از اصفهان تا خليج فارس تحت تسلط خود در آورد و خود را محمود شاه اينجو خواند. طغيان محمود شاه اينجو عليه ابوسعيد ايلخان مغول، سرانجام با قتل او به دست ارپاگاون از آخرين ايلخانان مغول خاتمه يافت. ارپاگاون مغول خود بعدها به دست پسران محمود شاه اينجو كشته شد. پس از وى ابو اسحاق فرزندش بر شيراز مسلط شد و سكه و خطبه به نام خود كرد و تا سال 758 هجري بر شيراز حكومت كرد. اما سرانجام توسط سپاهيان پيروز امير مبارزالدين اسير و در ميدان سعادت آباد شيراز كه از بناهاي خود او بود به قتل رسيد. با قتل او دولت تركى خاندان اينجو منقرض شد. شاه شيخ ابو اسحاق جمال الدين اينجو دومين و آخرين امير خاندان اينجو مردي با سخاوت، فاضل و اهل شعر و ادب، خوشگذران، سخت كش و دوستدار بناي عمارات و بناها بود. حافظ و عبيد زاكاني از شاعراني بودند كه با او حشر و نشر داشتند. وى ممدوح حافظ بوده است. دوران دولت تركى اينجوئي ها دوران كشاكش با ديگر دولتهاى تركى چوپانيان و مغولان و سلسله مظفريان است. دولت اينجوئى ها در شمار دولتهاى تركى ايران است كه اقدام به چاپ سكه به زبان تركى نموده اند.
------------------------
[۱]قوتلوق-قتلغ: يكى از نامهاى بسيار رايج تركى به معنى "فرخنده"٫ "مبارك"٫ "خوشبخت"٫" با سعادت"٫ "سعيد". به معنى "دولت" نيز مىباشد. در تركى مدرن به شكل "قوتلو" بكار مىرود.
[۲]باراق (براق٫ پراق٫ پاراق): نام اويماقى از طائفه بيات تركان اوغوز كه امروزه بخشى از آنان در جنوب تركيه ساكن اند (غازى آنتپ٫ كيليس و نيزيب). اصل كلمه به معنى نوعى "سگ شكارى پر مو و بسيار تيزرو" است.
[۳]تركن (به اشتباه تركان خوانده مىشود): به معنى "ملكه" است. از معانى ديگر آن "زيبا" و "تير" است.
[۴]سيورغتمش-سويورقاتميش: از سويورقال به معنى "لطف"٫ "بخشش" و "احسان پادشاه"٫ شخصى كه لطف٫ احسان و مرحمت مىكند.
[۵]خاتون-خاتين-قادين: كلمه اى تركى به معنى "زن" و "بانو" و "خانم" (خانم نيز كلمه اى تركى است). محتملا از ريشه زبان سغدى.
[۶]قوتلوق خان خاتون: خاتون مقتدر و فرمانرواي كرمان (فوت كرده به تبريز٫ مدفون در قبه سبز كرمان) همسر باراق قوتلوق سلطان مىباشد كه پس از وى ادعاى تخت نموده و به مدت 25 سال بر تخت سلطنت نشسته است. قتلغ تركن اين دولت زن ترك٫ بانويي هوشيار و با سياست و مقتدر بود و در حقيقت او كرمان را با پشتيباني هلاكو خان مغول اداره ميكرد. پس از مرگ قطب الدين محمد به سبب صغر سن سلطان حجاج قتلغ تركن همچنان زمام امور را در دست داشت. پس از آنكه سلطان حجاج به سن رشد رسيد تلاش كرد زن پدر خود را از اريكه قدرت به زير كشد و او را از كرمان راند. قتلغ تركان به شكايت نزد آباقا خان رفت و اباقاخان سلطان حجاج را از سلطنت در كرمان محروم كرد. سلطان حجاج آواره شد و سر انجام در سال 690 هجري در هندوستان مرد. قتلغ تركن براي افزودن نفوذ خود و بستن راه بر مدعيان حكومت، دختر زيباي خود پادشاه خاتون را به همسري اباقا خان مغول در آورد. در سال 681 هجري فرزند ديگر شوهرش سيورغتمش توانست فرمان حكومت كرمان را از سلطان احمد تگودار خان مغول بگيرد و قتلغ تركن را خلع كند. قتلغ تركن از اندوه از دست دادن حكومت بيمار گرديد و مرد.
[۷]صفوه الدين پادشاه خاتون: دختر قطب الدين. "حسن شاه پاشا خاتون" بانويى فرزانه٫ بر طريقت مولوى٫ خطاط٫ مذهب و شاعر با مخلص لاله بوده است. پادشاه خاتون كه زيبايي چشمگير و دانش و هوشياري او بر محبوبيتش افزوده بود خود را حْسن شاه نام نهاد. سيورغتمش به مدت ده سال توانست زمام حكومت را در دست داشته باشد ولي خواهرش پادشاه خاتون كه پس از مرگ اباقاخان به ازدواج گيخاتوخان مغول در آمده بود منتظر فرصت بود تا انتقام مادر خود را از برادر باز ستاند. با مرگ ارغون خان مغول و به حكومت رسيدن گيخاتو اين فرصت فراهم شد و پادشاه خاتون سيورغتمش را دستگير كرد و در قلعه اي به زندان انداخت.
[۸]كردوجين: سويورغاتمش مدتي بعد توانست با نفوذ همسرش كردوجين، از خاتونان با نفوذ مغول و مادر وى ابش خاتون بانوي مقتدر، از زندان نجات يابد ولي دوباره دستگير شد و توسط خواهر خويش پادشاه خاتون به قتل رسيد. پس از قتل سيورغتمش پادشاه خاتون زمام حكومت كرمان را در دست گرفت. كردوجين همسر سيورغتمش، دختر زيباي خود، شاه عالم را به ازدواج ايلخان جديد مغول در آورد. پس از به سلطنت رسيدن ابوسعيد و جلوس او بر تخت ايلخاني مغول، كردوجين شاهزاده خانم مغول، دختر ابش خاتون و قاتل پادشاه خاتون اقتدار تمام يافت. ابوسعيد به پاس خدمات كردوجين او را پس از مادرش ابش خاتون در سال 719 هجري فرمانرواي فارس كرد و منطقه وسيع تحت حكومت او را از ماليات معاف نمود. كردوجين با نيرويي از مغولان كرمان را تسخير كرد و پادشاه خاتون را به انتقام قتل همسرش به قتل رساند. كردوجين كه به ازدواج يكي از شحنگان مغول در آمده بود٫ پس از آن روزگار را به بناي مساجد و عمارت فراوان گذرانيد.
[۹]اينجو در زبان تركى از ريشه "يينچو" و به شكل "اينجى" و به معنى "جواهر" و "سنگ قيمتى" است. به زبان مغولى به معنى "خاصه خان" است.
گئرچه يه هو!!!
Posted
7:27 PM
by Mehran Baharlı
خانم مهري گرايلو: شهردار ساوه- آذربايجان
از وئبلاگ مركزى-آذربايجان (وئبلاگ ويژه نواحى آذربايجانى-تركى استان مركزى)
١- در اخبار آمده بود كه خانم "مهرى روستايى گرايلو" به سمت شهردارى شهر ساوه آذربايجان (در استان مركزى) انتخاب شده است. خبر چنين است: "نخستين شهردار زن ساوه: برای نخستين بار در ساوه يک زن به عنوان شهردار انتخاب شد. مهری روستايی گرايلو در جلسه شورای اسلامی شهر ساوه با رای قاطع هفت عضو شورای اسلامی شهر ساوه به عنوان شهردار اين شهر انتخاب شد. شهردار جديد ساوه دارای مدرک تحصيلی کارشناسی ارشد در رشته مديريت دولتی است و تاکنون عضو دو دوره شورای اسلامی شهر، دبير کميسيون بانوان و جوانان ساوه، عضو هياتهای حل اختلاف قوه قضاييه در ساوه و مشاور فرهنگی و امور بانوان فرمانداری اين شهرستان بوده است.خانم روستايی گرايلو به زودی کار جديد خود را آغاز خواهد کرد و امور مربوط به ارايه خدمات شهری ساوه را به عهده خواهد گرفت". شهرستانهاى آذربايجانى استان مركزى٬ همچنين از جمله مناطقى از ايران بودند كه در آنها دو زن (شهلا ميرگلو بيات از ساوه و اشرف جواهری از اراك و كميجان) توانستند در انتخابات اخير مجلس٬ به مرحله دوم راه يابند. (از ديگر نمايندگان زن مجلس هفتم٬ مهرانگيز مروتى از خلخال-آذربايجان٬ رفعت بيات از زنجان-آذربايجان و فاطمه آجرلو از كرج-آذربايجان مىباشند).
٢- به همين مناسبت نوشته زيرين در باره تيره هاى ترك گرايى-قرائى را از وئبلاگ مركزى-آذربايجان - مختص نواحى آذربايجانى استان مركزى و توده ترك ساكن در اين نواحى - در اينجا نقل مىكنم. اين نوشته بازنويسى و تكميل نوشته اى قبلى در سؤزوموز بنام "تركهاى گرايلى و قرايى در خراسان٫ نغمات گرايلى و قرايى در موسيقى تركى" است و آنرا به خانم مهرى گرايلو٬ همه اهالى شهرستان ساوه و ديگر نواحى آذربايجانى استان مركزى٬ و به همه همزبانان و همتباران ترك گرايلو-قرائى ايران٬ در آذربايجان٬ فارسستان و خراسان تقديم مىكنم.
گيرايلى- قرايى
در ميان تيره هاى خلق ترك در ايران امروزه به دو فرم گيراى (گراي) و قراى (قرائي) برخورد مىشود [١]. گرايلى-قرايىها (گراييلى٬ گرايلي٬ گرايلو٬ گريلو٬ قرايلو٬ قرائى٬قرايى٬ قرايي٬ قارايى٬ قارا ايتلي٬...... )٬ تيره هايى اصلا ترك زبان و ترك تبار و زيرگروهى طائفه اى-تبارى از دو خلق ترك (ترك آذرى٬ ترك ايرانى) و تركمن مىباشند:
گيرايلى - به نام گراي-گيراى در آذربايجان (اورميه٬ ساوه٬ همدان٬ ساوجبلاغ) ٬ فارسستان (فارس٬ كاشان٬ در ميان طوائف قشقايى و خمسه و ممسنى)٬ تركمنستان (راميان)٬ و خراسان (سبزوار٬ اسفراين٬ بجنورد) .... برخورد مىشود. "گيراى" ويا "گراى" در زبان تركى اسم مذكر بوده و شكل تصغيرى كلمه "كر" تركى (به معنى ديو) به شكل "كر+ئى" است. اين اسم در آذربايجان شمالى هم در نامگذارى اشخاص و هم محل بكار مىرود. همچنين نام مذكر "گئراى" در تركى٬ به معنى "آبى روشن" ويا "آبى آسمانى" است. اشكال مختلف اين كلمه به صورتهاى "كئرئى"٫ "كيرئى"٫ "كيراى" و "گيراى" در نامهاى طوائف مختلف خلقهاى تركى آذرى٫ تركمن٫ ازبك٬ باشقيرد٫ تاتار٬ قزاق حفظ شده است. ريشه نام تيره هاى ترك "گرايلى" (در آذربايجان و نيز در راميان گلستان و بجنورد خراسان و كاشان فارسستان ....) به طور قطع و نيز نام تيره هاى ديگر "قراى" (قارايى) (در تربت حيدريه خراسان و سيرجان كرمان ....) محتملا همين كلمه است. (در ميان قزاقهاى قزاقستان در قرون وسطى طائفه اى كه در نام خود هر دو كلمه را يكجا دارد٫ بنام "قارا گيراى" وجود داشته است).
گيراى لقب نخستين خان تاتار كريمه (در ساحل شمالى درياى سياه٫ واقع در اوكراين) و پس از وى لقب همه خانهاى تاتار كريمه و داغستان ويا شاهزادگان منسوب به اين خانها بوده است. منطقه شبه جزيره كريمه موطن تركهاى (تاتار) يهودى موسوم به قاراييت ويا قاراييم نيز هست كه محتملا با طوائف گرايلى-قارايى پيوندهايى دارند. بسيارى از محققين٫ قاراييت-قاراييم هاى مذكور را از اخلاف تركهاى خزر احتمالا آميخته شده با هونها شمرده اند. برخى از محققين گراىها را اصلا باقيمانده تركان قپچاق كه در سده هاى نخستين ميلادى در سطح روسيه و اروپا پخش شده و دولتهاى چندى تاسيس نموده اند دانسته اند. مسئله رابطه طوائف قرائى ايران با طائفه تركى ديگرى بنام قارا ويا قارايى در دشت قبچاق (قرن ١٣) هنوز محل مباحثه است.
علاوه بر تركان٬ در ميان ديگر خلقهاى آلتايى مانند بوره ت و مغول هم٬ طوائف و تيره هايى با نام گراى-قاراى (با پسوند تصغيرى ت به شكل "كئرئ+يت=قريت"٫ "قارائيت")٬ از جمله طائفه مشهور كرائيت-قرائيت مغول كه بر مذهب نسطورى مسيحى بوده اند٬ ديده مىشود. (كلمه با ساقط شدن "ت" پسوند تصغير٬ به گراى تبديل شده است. گراى در زبان مغولى به معنى "لايق"٬ "مناسب" و "شايسته" است). دسته اى از محققين گراى ها را در ارتباط و بازمانده كرائيتهاى مذكور مغول دانسته اند [٢]. در اسفراين و سبزوار خراسان نيز گروههايى با همين نام قاراايتلي (گرايلى) ساكن اند.
قرايى - در تربت حيدريه استان خراسان تيره اى از تركهاى آذرى بنام قرائى (قرايى)٬ همچنين در استان كرمان طوائف قرايى٬ قرايى سيرجان و قرايى ترك در نواحي رشتخوار٬ سيرجان٬ علىآباد و نازىآباد زندگى مىكنند. در بعضى از منابع نام اين تيره ها برگرفته شده از كلمه قاراى تركى دانسته شده است. "قارا" ويا "قاراجا" (به رسم الخط فارسى "قرا" ٫ "قراجه") در تركى معانى بسيارى دارد. سياه يكى از آنهاست. قارا (معادل خاراى مغولى) در تركى باستان رنگى است كه به عنوان كد شمال بكار مىرفته است مثل قاراخانيان يعنىخانان شمال٫ (همچنين قراختايى ها)٫ قارا دنيز يعنى درياى سياه كه در شمال قرار دارد (در مقابل آق دنيز٫ مديترانه كه در جنوب قرار دارد). در نام شاهان و سلاطين ترك كلمه قارا (قرا) به معنى قوى و نيرومند است. مثل قاراملك٫ قاراجوق و غيره. فرشهاى مشهور طايفه قرايى خراسان هم به سبب انتساب به اين طائفه ترك و همچنين به سبب مقاوم بودنشان قرايى ناميده مىشوند. طائفه ترك آذرى قرايى مانند ديگر طوائف ترك ايران فرشهاى نفيسى مىبافند كه بنام خودشان٫ قرايى معروف است (بلوچها هم شروع به بافتن فرشهايى با اين نام كرده اند).
همچنين در مقابل رده و رتبه دون و پايين٫ قارا رتبه ى بلند و مرتبه بال و يا آنكه از ميان مردم عادى به مقامات بالاى حكومتى صعود كرده است را مىرساند. مانند قارا خان٫ قارا اوردو٫ قارا دون ٫ قاراپاپاق٫ قاراگؤزلو. و يكى از آخرين معانى قارا توده انبوه٫ متراكم و بىشمار است. مانند قارا قويونلو ها كه اتحاديه اقوام بىشمار تركى در مقابل آق قويونلو ها (با تعداد اندك قبائل) بوده اند. همچنين سركرده و بگ هايى كه تبعه شان كم شمار بود بيشتر لقب آق داشته اند تا قارا. در نامهاى جغرافيايى مانند قاراداغ٫ قاراجاداغ٫ قاراباغ٫ قارا سو٫ قاراتپه و غيره هم قارا نه به معنى سياه بلكه به معنى انبوه و متراكم است.
تركهاى گيرايلى –قرايى در ايران:
گراي-قرائى ها تيره هايى از تركها مىباشند كه در ناحيه بسيار وسيعى از دشت قپچاق و شرق اروپا تا خاورميانه و آسياى صغير و از جمله در ايران و آذربايجان و تركيه پراكنده شده اند. سر جان ملكم ادعا نموده است كه "قرايىهاى ايران تاتارهايى هستند كه تيمور آنها را همراه با خود آورده و بخشى را در تركيه٬ بخشى ديگر را در خراسان اسكان داده است[٣]. اين گروه خير پس از مرگ تيمور در سال ١٤٠٥ متفرق شده تا آنكه نادرشاه (سلطنت ١٧٤٧-١٧٣٦) در صدد متشكل نمودنشان بود آنها را در دوباره خراسان گرد هم آورده است."
در آذربايجان جنوبى و شمالى: تيره هاى قرائى-گرايى در آذربايجان در هر دو سوى رود ارس٬ اقلا تا قبل از سال ١٧٣٥ ساكن بوده اند. سياح آدام اورلئاروس كه به سال ١٦٣٨ در آذربايجان در سفر بوده است٬ در ليست طوائف مغان آذربايجان٬ نام گرايىها را هم ذكر مىكند. محمد مهدى در تاريخ جهانگشا٬ از دو خان گنجه در آذربايجان شمالى به نامهاى "فتح قرائى" و "اسلام قرائى" كه محاصره شهر توسط نادرشاه پادشاه دولت تركى –آذربايجانى افشار٬ در سال ١٧٣٥ را تسهيل نموده اند ياد مىكند. اما بعد از سالهاى ١٧٣٥ چيزى از گرايىهاى آذربايجان شنيده نشده است. شايد به اين دليل كه اين گروه تماما به يكجانشينى گذر نموده٬ بافت طائفه اى خود را از دست داده و در توده خلق ترك در آذربايجان ادغام شده است. نيز احتمال دارد كه مانند بسيارى از طوائف آذربايجان و كردستان در آن دوره٬ بخشهايى از آنان به استان خراسان منتقل شده باشند. در حال حاضر هم در آذربايجان شمالى و هم در آذربايجان جنوبى از گراى-قاراىها نامهاى جغرافيايى چندى به يادگار مانده است. به عنوان نمونه در شهرستان اورميه آذربايجان جنوبى و نيز شهرستان مهاباد (ساوجبلاغ) استان آذربايجان غربى دو روستاى گرايى و در استان آذربايجانى همدان روستايى بنام قراىلار موجود اند.
در خراسان: قرائىهاى خراسان هنگامى كه در سال ١٧٤٩ سركرده شان اميرخان از طرف حاكم افغان احمدخان درانى به حكومت مشهد گمارده شد٬ داراى نقش مهمى در اين خطه گرديدند. اوج قدرت و نفوذ قرائىها در آغاز قرن ١٩ و به سركردگى اسحاق خان قرائى بود. او كه خود پسر خدمتكار سركرده طائفه قرائى بنام نجفعلى خان بود٬ با ساختن قلعه اى در تربت حيدريه قدرت شروع به صعود در نردبان كرد. پس از قتل نجفعلى خان٬ اسحاق خان با دختر وى ازدواج نموده و به سركردگى طائفه رسيد. اسحاق خان دولت محلى خويش را مانند سلطانى روشنفكر اداره مىكرد. در سال ١٧٩٥ اسحاق خان مطيع آقامحمدخان قاجار گرديد اما در دوره راحتتر فتحعلىشاه (١٨٣٩-١٧٩٧) تقريبا از دولت مركزى استقلال كامل خويش را بدست آورد. در سال ١٨١٣ با استفاده از موج افزاينده ناآرامىها بر عليه دولت تركى-آذربايجانى قاجار در خراسان٬ مشهد را اشغال نمود و به همراه هزاره ها (گروهى مغول-ترك تبار و تاجيك زبان شده در خراسان و افغانستان) و ديگر طوائف ناراضى والى خراسان شاهزاده قاجار محمد ولى ميرزا را در قلعه خود بازداشت نمود. با اينمه در مدت كوتاهى ائتلاف طائفه اى اسحاق خان از هم گسست. او كه براى براى عرض حال و طلب بخشايشم بدون هر حاصلى به تهران رفته بود٬ به همراه پسرش حسن علىخان دستگير و هر دو پس از مدتى در مشهد حلق آويز شدند. پس از قتل اسحاق خان پسر ديگرش محمدخان به سركردگى طائفه قرائى رسيد. او نيز در سال ١٨٢٩ شهر مشهد را تصرف نمود و در نهايت توسط پسر ديگر فتحعلىشاه٬ احمدعلى ميرزا مغلوب گشت. او هرگز اوتوريته كامل دولت قاجارى را نپذيرفت و توانست كه دولت نيمه مستقل خود را به نوعى حفظ نمايد.
در اواخر قرن ١٨ تربت حيدريه پايتخت خانات محلى وسيع قرائى بود كه از دروازه هاى مشهد تا خاف گسترده مىشد. در نيمه دوم قرن نوزده سران قرائى عمده قدرت و ثروت خويش و شهر تربت حيدريه نيز احتشام خود را از دست دادند. شهر تربت حيدريه كه هنوز در سال ١٨٤٥ از آبادانى و رفاه برخورداربود در سالهاى ١٨٨٩ در اثر يورشهاى تركمنان و قحطى تماما به ويرانه اى تبديش شده بود. در باره تعداد قرائىهاى خراسان قرون ١٨ و ١٩در آثار سياحان خارجى تخمينهاى بسيار وجود دارد كه همه - با توجه به اينكه در اين قرون نيز اغلب قرائىها به زندگى يكجانشينى آغاز كرده و بافت طائفه اى خود را از دست داده بودند- تخمينى و فرضى است. امروزه در خراسان٬ علاوه بر تربت حيدريه در اسفراين و سبزوار نيز گورههايى از گرايلى-قارا ايتلىها ساكنند.
در تركمنستان جنوبى (ايران): امروزه علاوه بر استان خراسان٬ در استان تركمنستانى گلستان نيز تيره هاى ترك (و نه تركمن) گرايلى بويژه در شهرستان ترك نشين راميان يافت مىشوند. (راميان شهرى ترك نشين در استان تركمن نشين گلستان است). علاوه بر اين گروه گرايلى-قرائىهاى ترك زبان٬ در ميان طوائف يوموت٬ تكه و گؤكلن خلق تركمن نيز مىتوان به تيره هاى گرى-گريلى تركمن زبان برخورد نمود. به عبارت ديگر در استان گلستان٬ هم تيره هاى ترك و هم تيره هاى تركمن گرايلى ساكن مىباشند.
در فارسستان (استانهاى كرمان٬ فارس و اصفهان): گراىها اقلا در سه استان فارسستان يعنى كرمان٬ فارس و اصفهان (كاشان) ساكن مىباشند. طبق اطلاعات اسناد ارتش ايران به سال ١٩٥٦ قرايى-گرايلى هاى كرمان و فارس در دوره صفويان از خراسان در اين نواحى اسكان داده شده اند.
بين سالهاى ١٩٥٧ - ١٩٩٦ تعداد ٤٢٠ خانوار قرائى ترك و ١٠٠ خانوار قرائى (طبع منبع ديگرى جمعا ٥٤٠ خانوار در سال ١٣٤٩)- البته اين٬ تنها شامل آن بخش مىباشد كه هنوز هويت ايلى خود را حفظ نموده بودند- در ناحيه سيرجان استان كرمان فارسستان زندگى مىكرده اند. ييلاق آنها در تابستان از حدود كوههاى خانه سركويى آغاز شده٬ از جاده سيرجان (سعيدآباد) –كرمان مىگذشت و تا نواحى مجاور بلورد امتداد پيدا مىكرد. قشلاق زمستانى آنها در ناحيه عين البقال٬ در عرض درياچه نمك از سعيدآباد بود. تيره هاى آنها عبارت بود از طلابيگى٬ كركى٬ عباسى٬ بگلرى٬ حيدرى و يار احمدى و روستاى تانقو Tangu مركز آنها به شمار مىرفت. ايلهاى قرائى و و قرائى ترك مانند ايلات ترك بوچاقچى (٥٠٠ خانوار در سال ١٣٤٩) در منطقه سيرجان٬ عمدتا تخته قاپو شده و قسمتى هم چادر نشين اند و معاش آنها بر دامدارى و زراعت گندم و نخود و جو مبتنى است. با اين تفاوت كه شتر در زندگى آنها نقش مهمترى دارد. ايل بوچاقچى قالىهاى مرغوبى مىبافند كه گفته شده است كيفيتشان بسيار بالاتر از قالىهاى قرائىها است.
در استان فارس فارسستان نيز چندين گروه گرايى ساكن اند. اينها شامل تيره هايى در طائفه عمله از اتحاديه طوائف تركى قشقايى٬ در طائفه ترك ايناللى (اينانلو) و عرب جباره از اتحاديه طوائف خمسه و همچنين در طائفه بكش از اتحاديه طوائف ممسنى (لر) مىباشند. علاوه بر اين٬ چندين گروه غير طائفه اى گرايلى در دهستان (سار آهان) در نزديك بوانات و در دهستان آباده تشك در نزديك نيريز ساكن اند.
گرايلى و قرايى٬ دو نغمه موسيقى تركى-آذربايجانى
در موسيقى تركى-آذربايجانى: گرايلى-گريلى و قرايى هر دو گوشه هايى از موسيقى ترك- آذربايجانى هستند كه بعضا به اشتباه و حتى در ميان خود تركها به شكل "گليلى" ويا "گريلى" گفته مىشود. نام اين گوشته موسيقى تركى –آذربايجانى از تيره گرايلى گرفته شده است. [٤] "گرايلى" در ادبيات آشيقى آذربايجان-ايران معادل "سماعى" و "وارساغى" ادبيات آشيقى تركيه بوده اما بسيار مفصل تر از آن است. اين فرم هم در ادبيات مكتوب و هم در ادبيات آشيقى آذربايجان يكى از رايجترين٬ قديمىترين و روانترين فرمها بوده جايگاه بسيار مهمى در موسيقى خلق ترك در سراسر ايران آذربايجان٬ خراسان٬ جنوب (فارس٬ كرمان٬ قشقايى٬ خمسه و ....) دارد. شعر آشيقي گرايلي در طول زمان تكامل پيدا كرده و خود داراى نوعهايى مانند همدان گرايلىسى٬ تجنيس گرايلى٬ ديل دؤنمز گرايلى٬ جيغالى گرايلى٬ اليف لام گرايلى٬ ساللاما گرايلى٬ دوبئيتى گرايلى٬ موروتى گرايلى٬ نقراتلى گرايلى٬ روباعى گرايلى و .... گرديده است. گرايلى داراى ٣ ٬ ٥ ٬ ٧ بند است و هر بند از چهار مصرع هشت هجائي تشكيل مىشود. نمونه گرايلى زير از شاه اسماعيل ختايى است:
گؤوهرين گئچمه ين يئرده – Gövhərin geçməyən yerdə
ساتما قارداش٬ كرم ائيله!- Satma qardaş, kərəm eylə!
لعل داشينى٬ چاى داشينا- Lə'l daşını, çay daşına
قاتما قارداش٬ كرم ائيله!- Qatma qardaş, kərəm eylə!
گؤردون بير يئرده آشينا- Gördün bir yerdə aşina
هر نه دئرسن٬ اؤز باشينا- Hər nə dersən, öz başına
يول داشينى٬ يول قوشونا- Yol daşını, yol quşuna
آتما قارداش٬ كرم ائيله!- Atma qardaş, kərəm eylə!
ختايىم چاغيرير اره- Xətayi'm çağırır ərə
دونيا بئله گلمشي زيرا- Dünya belə gəlmiş zira
عاريف اوخون عبث يئره- Arif oxun əbəs yerə
آتما قارداش٬ كرم ائيله!- Atma qardaş, kərəm eylə!
در موسيقى فارسى-فارسستانى: امروزه در دستگاه شور موسيقى فارسى نيز نغمه اى با نام گرايل٫ گرايول - بر گرفته شده از موسيقى تركى- وجود دارد كه سابق بر اين عده اي آن را با ريشه شناسى عوامانه اى گريه ليلي تفسير مي كرده اند. اين نغمه به همراه نغمات بسيار ديگر٬ مشخصا به موازات فارس زبان شدن گروههاى ترك و از جمله گرايى-قرائى در ايران از سوئى و تاثيرپذيرى عمومى خلق فارس از فرهنگ تركى از سوى ديگر٬ به موسيقى موسوم به ايرانى (اما در واقع فارسى) وارد شده است. در واقع يكى از بنيانهاى اساسى موسيقى معروف به ايرانى امروز را مقامات٬ دستگاهها٬ الحان و نغمات گوناگون اقتباس شده از موسيقى تركى – آذربايجانى تشكيل مىدهد. با تاسف بسيار تقريبا تمام مقامات٬ دستگاهها٬ الحان و نغمات موسيقى تركى – آذربايجانى اقتباس شده مذكور٫ به نادرستى و ناشايستى٫ از سوى همه فارس انگاران٫ آگاهانه ويا ناآگاهانه با نام و شناسنامه ى جعلى به شكل موسيقى ايرانى (كه تعبيرى غلط است) و حتى فارسى به ايرانيان و جهانيان تقديم مىشود٫ بى آنكه به تركى ويا تركى منشا بودن آنها كوچكترين اشاره اى شده باشد. اين گوشه از رديف دستگاهي موسيقى فارسى٬ مختص ايل و تيره هاى ترك گرايلي است كه سالهاست به وسيله نوازندگاني از استانهاي گلستان (راميان)، خراسان (بجنورد) و پاره اي مناطق كويري (كاشان٬ كرمان٬ فارس٬ ...) ايفا مىگردند.
در سالهاى اخير شاهد اجراى موسيقى از سوى نوازندگان تيره هاى گرايلى-قرايى (از راميان٬ كاشان٬ كرمان٬ فارس) به مناسبتهاى گوناگون بوده ايم. در اين ميان شايسته است كه مخصوصا از هنرنمايىهاى بانوان نوازنده و خواننده گرايلى ياد شود. ساز موسيقي اين نوازندگان دايره است و آوازهايشان عمدتا شامل بر ابريشم بافي، بازيها و لالايي ها، ترانه هاي غربت٬ سوگها و سورهاي آييني و عروسي هاست. موسيقي زنان گرايلى ريشه در تاريخ و مراسم آئيني ايل دارد و در ترانه هايشان به كوچ و مهاجرت٬ رودررويي با كردها و با فتحعلي خان قاجار در دوره صفوي٬ شكست شكر خان و حسين خان سلطان و مهمان پذيري دولت شاه عباس صفوي اشاره ها شده٬ به اعتراضيه ها و شكوه از سلاطين جاى داده مىشود. (پس از آنكه شاه عباس در راستاى سياستهاى ضدتركى خود٬ عده اى از كردان را به شمال خراسان كوچانيد و در شمال خراسان در صدد ايجاد پنج ولايت كردنشين بر آمد٬ اين كردهاى تازه وارد با تركان بومى گرائيلى و بغايرى و ... كه ساكنان اصلى شمال خراسان بوده و از قرنها پيش در اين ناحيه مىزيستند و دامنه هاى كوه شاه جهان را مركز خود قرار داده بودند به زدوخورد پرداختند. با اشغال اين نواحى توسط كردان تازه وارد٬ تركان گرائيلى و بغايرى و... به جنوب منطقه شيروان٬ بجنورد٬ قوچان و اسفراين و درگز مهاجرت كردند). از اين دست٬ اخيرا در نخستين "جشنواره موسيقي زنان نواحي و اقوام ايران" كه به همت مركز موسيقي حوزه هنري و مركز امور مشاركت زنان رياست جمهوري به مدت سه شب برگزار شد پنج بانوي نوازنده از ايل گرايلي حضور داشته اند. در "جشنواره تئاتر آييني و سنتي موسيقي نواحي ايران" نيز "دوستعلي صادقلو" يكى از آخرين بازماندگان گرايلي هاي ايران منظومه "زهره و طاهره" و مدحيه اى از حضرت صاحب عج را ايفا نموده است.
و عاقبت....
مسئله آسيميلاسيون: پراكندگى گروههاى بىشمار تركى در سراسر ايران در دوره هاى گذشته اگرچه مزيتى بشمار مىرفت٬ اما در حال حاضر با اعمال سياست گسترده فارسسازى در ايران٬ به صورت عاملى منفى و تسهيل و تسريع كننده نابودى هويت و زبان و فرهنگ تركى و خلق ترك در ايران در آمده است. تركهاى گرايلى-قرائى زير گروههاى تيره اى-تبارى خلق ترك مىباشند كه در سراسر ايران٬ آذربايجان٬ فارسستان٬ خراسان و تركمنستان پخش شده و مانند ديگر زيرگروههاى خلق ترك٬ بويژه تركهاى ساكن در استان خراسان و فارسستان٬ در معرض نابودى كامل به لحاظ زبانى و فرهنگى و هويت تركى قرار دارند. در واقع بخش بسيار مهمى از تركهاى گرايلى-قرائى متاسفانه اكنون هم كاملا فارسزبان (در تربت حيدريه. مانند طوايف ديگر ترك فارس زبان شده در خراسان تيمورى ها٫ هزاره ها٫ چهار اويماقها ...)٬ كردزبان ؟ (در اطراف بجنورد) و احتمالا لرزبان ؟ (در طائفه بكش لرهاى ممسنى٬ مانند طائفه ديگر ترك آقاجرىها) گرديده اند (احتمالا اكثر گروههاى گرايى-قرائى كه در جشنواره هاى موسيقى نواحى ايران شركت مىنمايند از اين دسته اند). با ادامه وضعيت فعلى در ايران٫ بقاء تركهاى قرايى هم بعد از يكى دو نسل با تاسف فراوان٫ بسيار بسيار نا محتمل مىنمايد. ايجاد فرهنگستان (دولتى و غيردولتى) تركىشناسى و شعبه طوائف و ايلات ترك در آن٬ تاسيس كانالهاى راديو-تلويزيونى سراسرى تركى و آغاز آموزش به زبان تركى و رسمى نمودن زبان تركى در ايران از جمله تدابير لازم و عاجل براى متوقف و معكوس نمودن روند فارس شدن گروههاى ترك در ايران بويژه گروههاى پراكنده و ايلى ساكن در خارج آذربايجان مىباشند.
اشتراك در پيدايش قوم فارس: گرايلىها- قرائىها علاوه بر خلق ترك و تركمن٬ در تشكل قوم فارس -به طور مشخص در تشكل تبارى فارسزبانهاى امروزى تربت حيدريه - و نيز برخى گروههاى كردزبان حتى لرزبان نيز اشتراك و نقش مهمى داشته اند. يكى از فوائد جنبى بررسى گروههاى تاريخى- تبارى – طائفه اى ترك در ايران٬ آشكار شدن نقش آنها در تشكل قوم فارس ويا به عبارت ديگر نشان دادن بىپايگى افسانه و دروغ آريائىنژاد بودن و خلوص نژادى گروههاى فارس زبان امروزى ايران است. اساسا نبايد فراموش نمود كه قوم موسوم به فارس در ايران آميخته و محصول تركيب به تقريب سىدرصد ترك تبار٬ سىدرصد عرب تبار٬ سى درصد بوميان گوناگون غير ايرانىزبان٬ غير ترك و غير عرب و ده در صد گروههاى ايرانى-تاجيك زبان اند كه به مرور زمان به زبان فارسى درى متكلم گشته اند. (از جنبه تاريخى زبان فارسى درى٬ زبان هيچ گروه بومى ايران نبوده است).
--------------------------------------------------------------------------
[١]- برخى از ملىگرايان افراطى فارس سعى در ساختن شناسنامه جعلى براى گرايلى كرده و ريشه آن را از "گريه ليلى" دانسته اند. همين همه فارس انگاران٫ در نبود مراكز تركى شناسى در ايران و محروم بودن تركهاى ايران از خواندن و نوشتن و آشنايى با زبان و فرهنگ و تاريخ و تبار خود٫ نام ايل "افشار" تركى را هم از افشردن فارسى٫ "بيات" تركى-مغولى را از بيت عربى٫ "آغاجرى=آغاج ارى" تركى را آقايى كه جر مىزند .... شمرده اند.
[٢] سايت هاى زير مربوط به تركهاى گرايى-قرائى و نيز قارائيت-قارائيم يهودى جهان است:
Karay Türkleri, Hazarlar ve Karaylar, KARAYLARIN ÜYI / KARAIM HOME PAGE, Qэrэm qaraimleri (qaraylar), Qaraimler halq olaraq yoq olmaqtadır, Karaites and Karaism: Recent Developments, Karay Türkleri
[٣]- قاراىها از دير باز در سطح تركيه پخش شده و از مشهورترين مراكز آنها در اين كشور اديرنه و قاراكوى استانبول بوده است. نام قاراكؤى مبدل شده كاراى كؤى است.
[٤]- به نام طوائف و تيره هاى ترك در الحان و نغمه ها و دستگاهها و گوشه و مقام هاى موسيقى و ادب ترك و بويژه آذربايجانى بسيار برخورد مىشود. مانند همين "گرايلى"٫ "قرائى"٫ "بيات" (در موسيقى) و "بياتى" (در ادبيات٫ معادل "مانى جناس دار" در ادبيات عاشقى تركيه)٫ "افشارى-اووشارى" (در موسيقى)٫ "قجرى" (در موسيقى)٫ "وارساغى" (بيشتر در ادبيات عاشيقى تركيه)٫" شاهسئونى"(موسيقى)٫ "تركمه" (موسيقى)٫ "قره چى" (موسيقى).... كه همه از نام گروههاى مختلف ترك گرفته شده اند.
گئرچه يه هو !!!!
Posted
7:19 AM
by Mehran Baharlı
http://iran40.tripod.com/Afshar.htm
The Afshar Nomads of Iran-kerman
An Afshar woman making tea for tour group. The Afshar that we met were very friendly.
This information was sent to us by German tourist to Iran 1999. He took a book published in Iran about different nomads and showed it to a tour guide and said take me to as many of these tribes as you can. In Southern Kerman province near the boarder of Fars province they came upon some tents of some Afshar nomads. The name of this area is Boshu. Below are some photographs from this trip.
This Afshar man and wife had 10 children.
After the trip I looked on the internet and found some crazy information about the Afshar. I do not think the Afshar is another name for 20 million Azeri people. There might be Afshar people in the North of Iran near Tabriz but these Afshar in the South are a very disctinct tribe. According to what the tour guide found out these Afshar speak a kind of Turkish closer to Qashqai Turkish than Azeri that is spoken in the North.
The Afshar are known as excellent carpet weavers and much can be found about thier carpets on the web. Here is a photo we took inside an Afshar tent of a carpet they had woven. Most of the Qashqai tents visited did not have nice carpets and we were told that any nice carpets they had woven they had sold to make a living.
I would love to find out more about the Afshar of Kerman Province and Fars province. I would love to meet an Afshar person. Please e-mail me at carpetbuyer@ziplip.com. The person who took these photos gives up rights to them. You can use them for the positive promotion of nomadic cultures.
An Afshar tent which served as a parking garage for the family motorcycle. It seems that trucks and motorcycles have replaced camels and horses for the yearly migration between summer and winter pastures.
Here is some other information on the Afshar that was sent to us....
Afshar Sub-Tribe Kerman
Another Afshar tent. This one had the same reed sides used by Arab tribes in this same region of Iran. The tents are hand woven from black goat hair.
The tribes of Kerman consist of different Clans and immigrants who, after the Arabs conquest, moved from the west to the south-east of Iran. Therefore the Sub-Tribes and tent-dwellers settled in Kerman Province are actually a combination of Balooches, Kurds, Arabs and indigenous people.
These two Afshari girls were weaving this carpet by hand. 100% wool and they said it takes months to finish.
There are about 40 Sub-Tribes, 191 Clans and 230 migratory Families in the neighborhoods of Kahnooj, Baft, Sirjan, Jiroft and Bam counties. Afshar Sub-Tribe, one of the largest at the time of Safavid Shah Tahmasb, and now live in an extensive area stretching from the south-west of Rafsanjan towards the south-east of the Kerman-Bam highway. Their center of trade is at Baft. Their winter residence is Balook Orzooyeh and the summer residence is Balook Aghtae.
This old man told us a folk story about the Afshar people and he told it in his native Afshar language. It was not hard for us to find Afshari people who spoke in Farsi which our guide could then interpret for us.
The tribes of Kerman are originally Turks and speak in Turkish, but due to contacts with tribes of other areas, Farsi words have penetrated their mother tongue. Animal husbandry is their main activity. They also engage in handicrafts. Handmade materials of the Afshar Sub-Tribe are of a high quality, and are known throughout the country. Products like: carpets, ornamental weaving (jajim), gelim, panniers (khoorjin), satchels chanteh), Shiraki, Salt containers (namakdan), spoon holders (Ghashoghdan), and other necessary household goods made by the tribesmen and tribeswomen bring them a considerable sum of money. Soft wool, obtained from their sheep is amongst the best there is and enjoys world renown.
Almost every tent we visited had a cassette recorder and radio. Some had short wave radios. We found used batteries all over the ground. Not too good for the enviorment but it shows that these nomads stay connected to the world through the radio. They love to listen to music.
Posted
6:22 AM
by Mehran Baharlı
از وئبلاگ ائلخان
چند نوشته قبلى در سؤزوموز در باره تركهاى كرمان٬ يك٬ دو٬ سه
نوشته زير كه توسط يكى از دوستان بسيار عزيز بچاقچى از استان كرمان ارسال شده است٬ حاوى اطلاعاتى عمومى در باره ايل بوجاقچى و "حسين خان بوجاقچى" (شجاع السلطان) مىباشد. در مقاله نام بزرگانى از تيره سارى سعدلوى بوجاقچى (اكبرخان٬ پسرش علىعسكرخان٬ پسر وى حيدرقلىخان) و تيره قارا سعدلوى بوجاقچى (اميرعلىخان٬ پسرش حسن خان٬ نوه وى اسفنديارخان٬ پسرش حسين خان)٬ همچنين قهرمانان ملى خلق ترك "عبدالحسين خان بهارلو" و "صولت الدوله قشقايى" ذكر مىشود. "صولت الدوله قشقايى" رهبر افسانه اى خيزش ايلات ترك جنوب بر عليه انگليس در سالهاى جنگ جهانى اول و "عبدالحسين خان بهارلو" رهبر شجاع٬ سياستمدار و كاردان ايل ترك بهارلو (از ايلات خمسه=بئش اويماق) در شورش و نبرد بر عليه قواى انگليس بود كه در زندان رضاخان درگذشت.
بوچاقچىها نقش بسيار قابل ملاحظه و مهمى در شورش ضد انگليسى در جنوب ايران بازى نموده اند. بويژه در مرحله سيرجان شورش در آگوست-اكتبر ١٩١٦ ٬ هنگامى كه رهبر بوچاقچىها حسين خان٫ عده اى از زندانيان آلمانى و اتريشى را از زندان انگليسى ها فرارى داده و به يارى برخى از اسرا٬ عيد آباد مركز سيرجان را به مدت كوتاهى اشغال نمود. حسين خان فرزند و جانشين اسفنديارخان است كه در آن سالها از سوى ژنرال پرسي سايكس رابين هود ايران لقب گرفته بود.
متاسفانه مقاله از ديد قوميتگرايى فارسى نوشته شده (مثلا اين ادعا كه ايل بچاقچى به "لهجه آذرى" سخن مىگويد. حال آنكه ايل بوجاقچى و عموما هيچ كس ديگرى در ايران به لهجه آذرى سخن نمىگويد٬ خلق ترك در ايران به "زبان تركى" سخن مىگويد). علاوه بر آن داراى اشتباهات چندى نيز است مانند اين ادعا كه ايل قشقائى از افشارها بوده اند و يا ثبت اشتباه آميز نام گروههاى تركى سارى سعدلو٬ قارا سعدلو و... به شكل سار سعيدلو٬ سوار سعيد لو٬ قره سعيدلو و ... كه به دليل رسمى نبودن زبان تركى در ايران و نبود مراكز تركى شناسى و فرهنگستان هاى زبان و ادب و تاريخ تركى و فقدان دانشكده هاى تركىشناسى٬ شايد فعلا امرى طبيعى بشمار روند. من برخى از اين اشتباهات را در داخل [ ] اصلاح نمودم.
غرض اصلى از آوردن نوشته٬ كمك به امر آشنائى با بزرگان و نام آوران و قهرمانان ملى و مشترك خلق ترك مانند صولت الدوله قشقايى٬ عبدالحسين خان بهارلو و حسين خان بوجاقچى٬ جوجوخان و... است كه متاسفانه به علت محلىگرايى (آذربايجانيان) و طائفه گرايى (طوائف ترك) ناشناخته مانده و يا ادراك كافى بر تعلق آنها به ارزشهاى تاريخى و ملى مشترك خلق ترك وجود ندارد.
مهران بهارى
----------------------------------------------------
ايل بچاقچي
به نقل از نشريه نگارستان. به قلم علي اكبر بختياري
پيش از سلسله صفويه و هم چنين در دوره صفويه اغلب حكام ايالات نظير كرمان، شيراز، يزد، لرستان، اصفهان،... از سران افشار بوده اند كه سرگذشت جابجايي اين ايل بسيار مفصل و طولاني است. ايل قشقايي و بچاقچي نيز در سابق از افشار بوده اند. ايل بچاقچي كه با لهجه اذري [منظور زبان تركى است] صحبت مىكند در زمان "شاه عباس صفوي" ابتدا در اطراف اطراف حاجي اباد بندر عباس سكني دادند و چون اين محل گرمسير و با طبيعت انان كه سردسيري بودند سازگاري نداشت شكايتهايي به زمامداران وقت نموده بودند كه ترتيب اثري داده نشد ناچار منطقه را به ناامني كشاندند. در اين موقع بلورد و چهارگنبد را كه منطقه اي سردسيري است در تيول انها قرار دادند. يكي از اين ايل "اكبر خان" از طايفه سار سعدلو [سارى سعدلى ] كه به دست شخصي به نام "علي حسين خان" كه از احفاد "سليم خان دريا بيگي" و در قلعه يحيي اباد -كه در اراضي كهن شهر واقع شده است و اكنون تخريب و با خاك يكسان گرديده- سكونت داشته در يكي از شبهاي ماه رمضان در بلورد كشته مىشود و اموال و املاك بي حساب او توسط "علي حسين خان" مصادره مىگردد. "اكبر خان" دو كودك داشته به نام "علي عسكرخان" و "...؟" كه توسط باغبان باغ گريزانده و به كران برده مىشوند. "اكبر خان" قبل از كشته شدن به "حسن" پسر "امير علي" كه جد "اسفنديارخان بچاقچي" است بدگمان مىشود كه "حسن" ناچار سيرجان را ترك و در بم به خدمت سعد الدوله بمي در مىايد كه كاروانها را كه مال التجاره از بم به كرمان حمل مىنموده اند محافظت مىكرده است. چندي پس از كشته شدن "اكبر خان"، "محمد رضاخان كراني" كه دايي "علي عسكرخان" بوده از "حسن اميرعلي" در خواست مىكند كه او نيز از بم امده اردويي از عشاير بچاقچي در كور گاه تشكيل مىدهند. در يكي از شبهاي بسيار سرد زمستان كه برف زيادي نيز روي زمين نشسته بود به خانه "علي حسين خان" حمله مىكنند. ابتدا نگهبانان را دستگير سپس "علي حسين خان" را به قتل رسانده و افراد او را خلع سلاح و زنداني و كليه اموال و املاك "اكبر خان" را ازاد مىكنند.
"محمد شاه قاجار" تصميم به ازاد كردن هرات مىگيرد. در ان موقع ايران قشوني منظم نداشت و سپاهيان ايران را افراد عشاير تشكيل مىدادند و سرباز موقت استخدام مىكردند كه پس از پايان جنگ سربازان به خانه و كاشانه خود باز مىگشتند. در جنگ هرات افراد ايل بچاقچي به فرماندهي "علي عسكرخان" كه ضابط و حاكم سيرجان نيز بود جز سپاهيان اعزامي از كرمان بودند كه "حسن اميرعلي" نيز جز سپاهيان بوده است. در موقع حمله به هرات عده زيادي از افاغنه از داخل هجوم اوردند جنگ سختي در مىگيرد كه در نتيجه گوشه اي از لشكر ايران عقب نشيني مىكند. در اينجا "حسن" پايمردي كرده و ايستادگي مىكند و چند سوار افغاني را با تير مىزند و اقوام "حسن" نيز به كمك او مىايند و چون افغانها متوقف مىشوند سپاهيان ايران بازگشت نموده، افغانها گريخته و به قلعه هرات بر مىگردند و شهر كلا در محاصره سپاهيان ايران قرار مىگيرد و به تصرف ايران در مىايد.
بعد از "علي عسكرخان" پسرش "حيدرقلىخان بچاقچي" كه او نيز ضابط و حاكم سيرجان بود به رياست ايل تعيين مىگردد كه بقعه و ضريح قديمي حضرت امامزاده علي (ع) از بناهاي اوست. بعد از "حيدر قلىخان" ايل بچاقچي رييس نام اوري از طايفه قره سوار سعيدلو [قره سوار سعيدلو اشتباه است. سارى سعدلو درست است] نداشت تا اينكه "اسفنديارخان" از طايفه قره سعيدلو [قارا سعدلى] كه نواده "حسن" بوده به رياست ايل تعيين مىگردد. اين شخص نيز از افراد نام اور و نامي ايل بچاقچي حتي كرمان بوده است كه تصرف سيرجان به دست وي در سال 1316 و بردن حاكم به كوهها و حكمراني او در مدت نه يا ده روز با اقتدار در سيرجان مشهود و معروف ان عهد در ايران و كشور هاي خارجي بوده كه روزنامه حبل المتين نيز اين واقعه را ثبت نموده است. بعد از او پسرش "حسين خان بچاقچي" مشهور به شجاع السلطان" مىباشد."
ايل بچاقچي شامل 18 تيره است كه تيره هايي كه با هم از قراباغ به اين منطقه كوچ كرده اند از اين قرارند: سوار سعيدلو [ سارى سعدلى] - قره سعيدلو [ قارا سعدلى] - ارشلو- عباسلو و خرسلو. ساير تيره ها بعدا جز ابواب جمعي اين ايل قرار گرفته اند.
حسين خان بچاقچي- شجاع السلطان
در ارديبهشت ماه سال 1270 شمسي،"عبدالحسين خان بهارلو" با پدرش براي ديدار از "اسفنديارخان" رييس ايل بچاقچي از داراب به تكيه در چهار گنبد آمدند. در تاريخ يازدهم همين ماه خداوند فرزندي به "اسفنديارخان" داد كه به مناسبت نام ميهمان اسم او را حسين گذاشت." اسفنديار خان" اولين رييس ايل از طايفه قره سعدلو [ قارا سعدلى] است كه رياست را از اولاد "حيدر قلىخان" كه قبلا پشت در پشت رييس ايل بچاقچي و از طايفه سار سعدلو [ سارى سعدلى] بودند، گرفت. موضوعي كه لازم است گفته شود اين است كه ايل بچاقچي از ايل افشار مىباشند كه ابتدا در سال 1036ه ق در مهاباد سكونت گزيد و به افشار ارومي معروف شدند ولي آنچه مشهور است از قراباغ اذربايجان به اين منطقه كوچانده شده اند.
پس از كشته شدن "اسفنديار خان" كه در مجلس روضه خواني اتفاق افتاد، "حسين خان" رييس ايل بچاقچي شد. وي از مردان نامدار و نام اور تاريخ معاصر سيرجان و كرمان بود. در سالهاي 1290 و 1291 شمسي كه سران عشاير بر عليه "امير اعظم" حاكم متكبر كه برادر زاده "عين الدوله" بود و تكبر و طمع را از عموي خود به ارث برده بود قيام نمودند، "حسين خان شجاع السلطان" و "آقا مراد خان شكوه السلطان" از افراد موثر در اين قيام بودند.
در سال 1295 در زمان جنگ بين الملل اول يك دسته آلماني با "شيخ عبيدالله افندي" كه سفير تركيه در افغانستان بود در كرمان بودند. انان به منظور رفتن به شيراز به سوي سيرجان حركت مى كنند. "حسين خان" در سعادت اباد به كمك تفنگچيان زبده خود از قبيل "خورشيد" كه كلانتر طايفه ناوكي و سيرجان كهنه و عزت اباد بود و با "بهروز (محمد خان)" پسران "ملا عبدالله ناوكي" راه را بر انان مي بندند. (البته كسان ديگر هم به اين كار اقدام مي كنند ولي وقتي به سعادت اباد مىرسند كه بچاقچىها نفرات الماني و بار و بنه انها را به طرف بلورد برده بودند).
ژنرال پرسي سايكس در كتاب تاريخ ايران ص 641 مىنويسد: «دسته اي الماني راه سير جان در پيش گرفت ليكن در وسط راه گرفتار ايل بچاقچي كه زير فرمان "سردار نصرت" بودند شد.» به سفارش سايكس تعدادي اسراي الماني و اتريشي را از كرمان به بندر عباس مىبردند و ژنرال پرسي سايكس مىخواست انان را از طريق بندر عباس به هندوستان بفرستد. وقتي به سيرجان رسيدند "حسين خان" انان را ازاد ساخت. چون "شيخ عبدالله" مسلمان بود و الماني ها هم به اسلام علاقه نشان مىدادند، "حسين خان" انها را به بلورد و چهار گنبد و گاهي به كوههاي داراب مىبرد كه به چنگ قواي انگليس گرفتار نشوند و چون انگليسيها در تعقيب او بودند نگهداري انان براي او مشكل بود ناچار المانىها را ازاد و بعدا "عبيذالله" را به سفارت تركيه در تهران تحويل داد. داستان بردن "عبيدالله" از سيرجان به تهران حيرت انگيز است. در ان عهد نه ماشين بود و نه جاده ماشين رو. براي اين كه مورد حمله قواي انگليس و يا حاميان انها قرار نگيرد، مسافت را با اسب و از بيراهه و در كوير مىپيمود تا سر از ورامين در اورد. در بعضي نقاط مخصوصا در نزديكي يزد مورد حمله قواي حاكم يزد قرار گرفت كه با جنگ و گريز از انجا گذشت. "حسين خان" به كمك افراد دلير بچاقچي و مردم شهر سيرجان سنگربندي نمود تا مانع قواي انگليس به شهر شوند.
پرسي سايكس در كتاب تاريخ ايران ص 654 مىنويسد: «"حسين خان" پس از دو هفته از فرارش به مدد عده اي از مردان عشاير و اسراي ازاد شده ناگهان سعيد اباد را گرفت. بىشك او با سكنه شهر در ارتباط بوده است چه انهايي وي را استقبال نموده و به روي اردوي سپاهيان انگليس تير شليك نمودند.» سپاهيان انگليس عبار ت بودند از 140 نفر هندي با يك تيپ كو هستاني و عده اي توپچي و نيز 50 نفر تير انداز به فرماندهي « ماژور ل.س واگتسف» وي از شمال شهر كه زمينهاي حسني بود و ديوارهاي كوتاهي در ميان اراضي داشت، استفاده كرد و شروع به حمله نمود. "حسين خان" نيز در همان طرف در برج منزل "كربلايي حسين بختياري" و بالا خانه اي كه وصل به منزل "حاج حمد الله ناوكي" بود با افراد خود سنگر گرفتند. در اين جنگ چهارده نفر از قواي انگليس كشته شدند و چون شهر را به توپ بستند "حسين خان" با افراد عشاير در تاريكي شب به بلورد فرار كرد. قواي انگليس وارد شهر شدند. سايكس براي دستگيري حسين خان" اعلام كرد كه هر كس زنده يا مرده او را بياورد مبلغ ده هزار تومان به او جايزه خواهد داد."
كمانچه نوازان دوره گرد كه از عشاير ترك زبان [ترك] فارس مىباشند و همه ساله در ايام تابستان به سيرجان مىامدند، ضمن نواختن كمانچه اشعار زير را كه نشانگر شجاعت و ياداور جنگ "حسين خان" با قواي انگليس بود مىخواندند:
اسب خودت كردي قيار - هي كردي ممتازم بيار
از جواني گشتي سردار - شيرين جنگي خان حسين خان
اسب خودت كردي قشو - تفنگ ده تير گله ور شو
شو خون زدي در نصف شو - خوف نداشتي خان حسين خان
عمليات "حسين خان بچاقچي" در زمان جنگ بين الملل اول با عده كم نفرات بر عليه انگليسيها كمتر از عمليات "صولت الدوله قشقايي" با ان ايل بزرگ و تنگستانيها نبود. شايد اگر اقاي ركن زاده، نبرد" صولت الدوله قشقايي" را در كتاب "فارس و جنگ بين الملل اول" و نبرد دشتستانيها و تنگستانيها را در كتابي به نام "دليران تنگستان" به رشته تحرير در نياورده بود ان دلاورىها نيز فراموش شده بود .
پس از اين تشكيلات ارتش در ايران به وجود امد. "حسين خان" با درجه «نايب السلطان» به ارتش وارد شد كه محل خدمت او سيرجان، كرمان، فارس و مرز افغانستان بود. "حسين خان" مدت سيزده سال در ارتش بود كه روزي جمعي از افسران لشكر كرمان به باغي رفته بودند هدفي را گذارده و به ان تير اندازي مي كردند كه تير بعضي ها به هدف نمي خورده است، به "حسين خان" مىگويند حال نوبت شماست ببينيم چه كار مىكنيد. وي ده نخ سيگار را در فاصله اي دورتر روي زمين مىگذارد و تمام سيگار ها را با تير مىزند. "سرهنگ اللهيار خان" كه فرمانده هنگ بوده در انجا مىگويد: بچاقچي ها دزدي و تير اندازي را خوب اموخته اند كه اين حرف باعث ناراحتي "حسين خان" مىشود و فورا شمشير را از غلاف كشيده و بر سر "اللهيارخان" مىزند كه خون جاري مىشود، افسران مانع زدن ضربات ديگري مىشوند. در ادامه حسين خان" در جواب "اللهيارخان" مىگويد: مىخواهي بچاقچىها مثل تو پالون دوز باشند؟" سرهنگ شكايت مىكند و "حسين خان" به تهران احضار و دو روز باز داشت مىشود كه "شيخ الاسلام ملايري" و ساير دوستان با خبر شده و وي را از بازداشتگاه بيرون مى اورند. همين ماجرا باعث مىشود كه "حسين خان" از ارتش استعفا دهد.
انچه از زندگي حسين خان شجاع السلطان قابل ذكر مىباشد:
يك. قلع و قمع "شاه ميرزاخان عرب" كه راهزني مشهور و 500 تفنگچي داشت كه انچه را سرقت مىكرد در كوههاي سخت و صعب العبور ني ريز، فرك و رستاق پنهان مىنمود و خود نيز در انجا پنهان مىشد دولت از دستگيري او عاجز شده بود و از "حسين خان" كه افسر ارتش بود خواست كه او را دسنتگير كند. "حسين خان" گفته بود كه با سرباز نمي توان او را دفع نمود و بايستي با افراد عشاير به جنگ او رفت. لشكر كرمان موافقت مىكند و او 300 نفر از مردان زبده جنگ ازموده و چابك بچاقچي را انتخاب و به جايگاه "شاه ميرزاخان" مىرود. "حسين خان" براي او پيام فرستاد كه اگر تسليم شود به وي تامين خواهد داد. او در جواب مىگويد :"حسين بچاقچي"!، دولت نتوانسته من را دستگير كند تو فكر كردي مىتواني! جنگ را حاضرم. نيروهاي "حسين خان"، "شاه ميرزاخان" را محاصره مىكنند و جنگ سه روز طول مىكشد كه اخرالامر "شاه ميرزاخان" كشته مىشود و جسد او را به اتفاق خانواده اش كه اسير كرده بود تحويل لشكر كرمان مىدهد. يك روايت ديگر نيز هست كه دو افسر با صد سرباز نيز همراه او بوده اند كه يكي از افسران در جنگ كشته مىشود و ديگري به دست "گلشن"، خواهر "شاه ميرزا خان" كه زني رشيد و جنگجو بوده است و گلشن به تصور اينكه اين افسر "حسين خان" است چند قبضه تفنگ را به شانه مىاندازد و به عنوان تحويل اين تفنگها به سوي اين سنگر حركت مىكند و وقتي به سنگر مىرسد فورا افسر را با تير مىزند. مىگويند در يك شب از همه طرف روي سنگر "حسين خان" تير اندازي مىكرده اند. افراد "شاه ميرزاخان" از يك طرف و نيرو هاي خودي هم به تصور اين كه سنگر "شاه ميرزاخان" است به ان تير اندازي مىكرده اند. در صورتي كه "حسين خان" خود را به سنگر "شاه ميرزاخان" نزديك كرده بود. "حسين خان" پس از انكه جسد و خانواده "شاه ميرزاخان" را تحويل لشكر كرمان مي دهد به جاي اينكه از او سپاسگذاري نمايند و خدمتش را در ازاء كاري كه از عهده نيروهاي ارتش بر نيامده بود، بستايند، او را متهم به غارت خانه "شاه ميرزا خان" كردند.
يكي ديگر از اقدامات او، تامين "سيدخان (سعيد خان) رودباري" است. "سعيد خان رودباري" بزرگ ترين قدرت منطقه جيرفت و كهنوج بود تيپ كرمان بارها به سوي او نيرو فرستاده بود ولي نتوانست او را مغلوب سازد. پيشنهاد به "حسين خان" داده شد. وي با تعدادي از تفنگچيان بچاقچي به كهنوج مىرود و براي او پيام مىفرستد كه تسليم شود "سعيد خان" كه جريان "شاه ميرزاخان عرب" را شنيده بود به قاصد مىگويد مىخواهم در نقطه اي با هم گفتگو كنيم. محلي را تعيين مىكنند و دو به دو به صحبت مىنشينند. "سعيدخان" مىگويد حاضر به تامين هستم ولي مىترسم دستگير و اعدامم كنند . "حسين خان" در جواب مىگويد: من مرد هستم و من به تو تامين مىدهم و با تعهد زباني "سعيدخان" را به كرمان مىاورد و چون قول داده بوده ترتيب تامين او را فراهم مىكند.
تامين امنيت مرز افغانستان از ديگر اقدامات "حسين خان" است. چون هميشه اوقات تعدادي از افاغنه از مرز عبور كرده و دهات مرزي و حتي روستاهاي اطراف كرمان را غارت مىكردتد. "حسين خان" مامور قلع و قمع انها شد و تعدادي از انان را كشت و طوري مرزها را كنترل مىكند كه افغانها جرات عبور از مرز را پيدا نمي كنند. به پاس همين خدمات مدال درجه يك سپه به او داده شد روز هايي كه " سيد حسن مدرس" در كاشمر تبعيد و تحت نظر بود "حسين خان" به وسيله "شيخ الاسلام ملايري" به او پيغام مىفرستد چنانچه مايل باشد او را به كوههاي سيرجان يا افغانستان منتقل خواهد نمود و خود محافظت وي را به عهده خواهد گرفت ولي "مدرس" نمىپذيرد.
در سال 1308ش، "شيخ ابو الحسن نواگويي" كه گويند نسب او به يكي از انصار مىرسيده، تصميم داشت كه ايالتهاي فارس و كرمان را تصرف كند و چون احتياج به نيروي عشاير داشت، نامه اي توسط "سيد حاجي عرب" براي "حسين خان" مىفرستد و از او درخواست كمك و همراهي مىنمايد. "شجاع السلطان" كه مرد فهميده اي بود به اين در خواست جواب نمىدهد و نظر او را نمىپسندد. ولي تفنگچيان" شيخ ابوالحسن نواگويي" به نام لشكر اسلام، سيرجان را غارت كردند و با فرستادن يك صلوات قالي را از زير پاي مردم مىربودند.
در شهريور 1320 كه جنگ بين الملل دوم در اروپا ادامه داشت ايران از همان شروع جنگ اعلام بىطرفي كرد ولي متفقين به بهانه اين كه تعدادي از مهندسين الماني در ايران مشغول كار مىباشند بيطرفي را ناديده گرفته و از شمال و جنوب به ايران حمله و كشور را اشغال كردند. در ان زمان همه امور به دستور اشغالگران انجام مىشد و دولتمردان جرات اظهار وجود نداشتند. در ان دوره كاميونهاي خوار و بار و اسلحه و مهمات متفقين با اسكورت مرتبا روزها از بندر عباس مىامدند و از وسط شهر سيرجان مىگذشتند. حتي كاميونهاي مردم را نيز كه در ان زمان شورلت 3.5 تن و انترناسيونالي پنج تن بود براي حمل بار در اختيار گرفته بودند. جريان رودر رويي "حسين خان" با نيرو هاي ارتش بعد از شهريور 1320 از اين قرار بود كه وي با خانمي كه همسر منشي كنسولگري انگليس در كرمان بود در يك ملك شريك بودند و او براي بالا كشيدن سهم "حسين خان" از موقعيت استفاده كرد و سابقه جنگ بين الملل اول و نبرد "حسين خان" با قواي انگليس در سير جان را به اطلاع "فولكنر" كنسول انگليس رسانيد تا به وسيله ان، دولت او را از سر راه بردارد و چنان "فولكنر" را فريفت كه "فولكنر" وحشت زده شد و به تصور اينكه در اين قسمت كه محل حمل و نقل مهمات است مشكلي براي انتقال مهمات به وجود ايد از اين رو از قواي انتظامي خواست كه "حسين خان" را دستگير كنند. نيروهاي ارتش ندانسته بر عليه "حسين خان" اقدام كردند و وي ناچار شد به رودررويي قواي دولتي بايستد. در ان زمان "مهدي فرخ" استاندار كرمان بود. وي مىنويسد :«روزي در دفتر كارم نشسته بودم كه ناگهان كنسول انگليسي با نگراني و ناراحتي اشكار پيشم امد و گفت: شما بايد يك تيپ مجهز از مركز به كرمان بياوريد تا بتوانيم موجود خطرناكي را دستگير كنيم و چون زمانه هم به كام بيگانه بود و اگر به حرفشان گوش نمىدادم متهم به خيانت و دشمني با متفقين مىشدم تا امدم بپرسم اين شخص كيست؟ كنسول گفت: اين مرد در جنگ بين الملل اول نيز عده زيادي از سربازان ما را به كشتن داده است» چون قواي انتظامي نتوانسته بودند "حسين خان" را دستگير كنند "فولكنر" بيشتر خشمگين بود و فكر مىكرد واقعا بر عليه قواي متفقين تحريكاتي مىكند. "فولكنر" به استاندار مىگويد: من به شما صريحا اخطار مىكنم كه اگر چه زود تر از اين ياغي رفع شر نكنيد نه فقط براي شما بلكه براي كشورتان نيز گران تمام خواهد شد» وضع و حالت استاندار معلوم است. اخطار سياسي است انهم از دولتي كه نيروهايش كشور را اشغال كرده اند. "فرخ" از اين اخطار وحشت زده شد. پرسيد نامش چيست؟ "فولكنر" گفت: "حسين خان بچاقچي" ! "فرخ" جواب مىدهد: من ادمي به اين نام مىشناسم كه ادم درستي است و ادم مخوفي نيست و بر عليه شما تحريكاتي ندارد و چرا براي جنگ با او يك تيپ از من خواسته ايد و از قواي انتظامي نمي خواهيد. كنسول مىگويد: اقدام كرده ام ولي او اعتنايي به نيروهاي انتظامي نمىكند. "فولكنر" در موقع خداحافظي مرتبا عواقب اين كار را در صورت دستگير نشدن "حسين خان" براي مملكت گوشزد مىكرد. "فرخ" ابتدا مىخواست كه به تهران گزارش دهد ولي چون مىدانست كه انها گرفتارتر از او مىباشند پشيمان شد و خود براي رفع اين موضوع دست بكار شد. پرونده اي تشكيل داد و تحقيق زيادي به عمل اورد. روزي كنسول را خواست و قبلا نيز "حسين خان" را نيز خواسته بود. كنسول به محض وارد شدن به اطاق موضوع را ياداور مىشود كه اخطار من اخطار سفارت انگليس در ايران است. "فرخ" پس از لحظه اي به پيشخدمت اطاق اشاره مىكند و لحظه اي بعد مرد تنومندي وارد اتاق مىشود كه با تعارف "فرخ" مىنشيند. "فرخ" از "فولكنر" مىپرسد: اين شخص را مىشناسيد؟ وي نگاهي مىكند و ميگويد نه. "فرخ" مىگويد اين "حسين بچاقچي" است. "فولكنر" ناگهان صندلي را عقب مىكشد و مىگويد غيرممكن است. قواي انتظامي نتوانستند او را دستگير كنند و شما چگونه توانستيد اين مرد خطرناك را دستگير كنيد؟! با اشاره "فرخ" "حسين خان" از اتاق خارج مىشود. ان وقت "فرخ" رو به كنسول مىكند و مىگويد: ميل داريد حقايق را بشنويد؟ او اظهار علاقه مىكند و" فرخ" مىگويد : من دورادور اين شخص را مىشنا سم و در سابق نايب السلطان ارتش بود و در هنگي كه همشيرزاده من فرمانده ان بود خدمت مىكرد و تا كنون او را نديده ام. كنسول مىگويد: چگونه دستگيرش كرديد؟ "فرخ" جواب مىدهد: دستگيرش نكرده ام به او تلگراف زدم كه به ديدنم بيايد و اينك كه مىبينيد او امده است. سوال و جوابهايي بين "فرخ" و كنسول رد و بدل مىشود. "فرخ" مىپرسد چه كسي به شما گزارش داده كه ادم مخوفي است؟ "فولكنر" مىگويد خيليها و منشي كنسولگر. "فرخ" پرونده را نشان كنسول مىدهد كه چگونه منشي، "فولكنر" را اغفال كرده و از "حسين خان" ادم مخوفي ساخته تا با نابودي او ملك وي را بالا بكشند. كنسول كه ناراحت شده بود مىگويد: پس چرا مخفي و متواري شده بود؟ "فرخ" جواب مىدهد: از دست مامورين انتظامي ما كه با تقاضاهاي پي در پي و تهديدهاي شما باعث اذيت و ازار او شده بودند .
با اينكه فشار از جانب كنسولگري برداشته شد مع ذالك لشكر كرمان مزاحم او بود. "حسين خان" مايل به درگيري با ارتش نبود اما به واسطه ناامني كه عشاير بچاقچي ايجاد كرده بودند و اين عمل نيز بر خلاف ميل او بود ناچار مجبور شد از خود دفاع كند.
وي ادمي قد بلند، لاغر اندام، سبزه و اهل رزم و بزم بود. واقعا شجاع بود و شجاعتش در دل افسران ارتش نيز اثر كرده بود. جريان خلع سلاح گروهان ژاندارمري بافت بدين قرار بوده است. مىگويند روزي "حسين خان" اظهار ميدارد حيف كه پس از من كسي نيست كه جاي مرا بگيرد. اين سخن به "اسفنديارخان" پسر كوچك وي كه جواني زرنگ و چابك بود گران تمام مىشود و بدون اطلاع پدر با شانزده نفر از تفنگچيان گروهان بافت را خلع سلاح مىكند و چهل قبضه تفنگ برنو به گلناباد مىاورد. در ان زمان فرمانده گروهان بافت "سروان سلحشور" بود. اين عمل مثل توپ صدا كرد. نيروها از سيرجان و كرمان به سوي بافت حركت كردند تا از انجا به چهارگنبد بروند. اين جنگ كه "سرتيپ سياهپوش" نيز در ان حضور داشت در كوه يارقلي بگ رخ داد. "اكبر خان" پسر بزرگ "حسين خان" به محاصره سربازان در امده بود كه به "حسين خان" خبر مىرسانند. وي فورا به كمك امده و او را از محاصره بيرون مىاورد. در اين جنگ، "شكوهزاده" داماد "حسين خان" كه دولتي ها به اجبار او را اورده بودند، كشته مىشود. گلوله از عقب به او زده شده بود كه نشاندهنده ناشيگري سربازان در فنون جنگي است. در ادامه يك درجه دار كشته مىشود و سربازان فرار مىكنند و يك قبضه مسلسل با يك قبضه تفنگ برنو به جاي مىگذارند. "حسين خان" تفنگ و مسلسل را به گوغر فرستاد كه به نيروهاي دولتي تحويل دهند و چند ماه پس از ان چهل قبضه تفنگ را هم تحويل ارتش داد.
خاطر نشان مىسازد "حسين خان بچاقچي" در تاريخ 15/3/1329 در سيرجان فوت نمود و در محل صحن ورودي امامزاده علي(ع) به خاك سپرده شد.
گئرچه يه هو!!
Posted
6:18 AM
by Mehran Baharlı
KIRMAN SELJUKS (1048-1187)
Period of Kavurd
Turan Shah
Iran Shah
Arslan Shah
Ruler Muhammed
Tugrul Shah
Period of Interregnum and the Collapse of the State
Period of Kavurd
When Seljuk State won the victory of Dandanakan war (1040) that had an important place in their history, they probably convened a general assembly in the city of Merv. In this assembly, they shared the lands that they had conquered until that time and the fields that they were to conquer in the future among the members of the dynasty according to the tradition of domination among Turks. In the course of this planning for shares, the province of Tabes and the region of Kirman and the environs of Kuhistan had been given to Kavurd. Kavurd was Cagri Bey Davud's elder son. The Seljuk raids to the province of Kirman started in the years of 1042-43. Then, the Ruler Kavurd came to the region of Kirman in Iran together with five-six thousands of Turkish cavalrymen in his revenue. The northern Kirman (Serd-sir) that was under the dominion of Buveyhi people was captured by Kavurd in the year of 1048 and he established his dominion in this place. Therefore, he laid foundation for the establishment of Kirman Seljuks State. Kavurd could establish a general domination in Kirman only within two years (December 1050- January 1051).
While the Ruler Kavurd dominated in Kirman, the eastern end of the Arabian Peninsula was under the dominion of Oman Buveyhi people. Kavurd then paid attention to the region of Oman. He hoisted sails towards the coasts of Oman with the ships that he had provided from the emir of Hurmuz. Therefore, Kavurd realised his first overseas expedition in the history of Seljuks State with his ships under his command. As a result, Kavurd established dominion in Oman. Pursuant to Oman, he advanced towards Fars that was a neighbouring province in the west of Kirman and captured it (1062).
Upon the death of Tugrul Bey who was the sultan of the Great Seljuk State (4th September 1063), Kavurd wanted to be involved within the struggles for the sovereignty and to become the sultan instead of his uncle. However, when he heard that his brother, Alp Arslan was enthroned as the sovereign of the Seljuk State, he returned to Isfahan and recognised his sultanate. However, Fazliye who was the former ruler of Fars asked help from the Sultan Alp Arslan. Firstly, Sultan Alp Arslan send the requisite help and then, he personally advanced towards Fars and captured this place from Kavurd. Then, he returned these lands to Fazliye. The fact that Alp Arslan did not want Kavurd to gain much more power and to expand his fields of domination must have played an important role in the return of Fars to Fazliye by Sultan Alp Arslan.
After a while, Kavurd rebelled against Sultan Alp Arslan upon the encouragement of his vizier. When Sultan learned this situation, he immediately advanced towards Kirman (June-July 1067). Kavurd who lost the war that took place among the vanguard forces preferred to run away. As a result, Alp Arslan forgave his brother and went to the region of Fars. We have observed that the Ruler Kavurd had collaborated with his old enemy, Fazluye and rebelled against Sultan Alp Arslan within two years after his pardon. Sultan assigned his Vizier Nizam ul-Mulk with the task of fighting against Fazluye, and he went to Kirman. Nizam ul-Mulk was able to take Fazliye as prisoner. When Alp Arslan perceived that there was a group within his own army that supported KAvurd, he had to leave Kirman (1069).
Despite these events, Sultan Alp Arslan had taken into account his brother, Kavurd in the testament that he had arranged in his lifetime before his death, and he had left the domination of the regions of Fars and Kirman to his brother. Pursuant to the death of Alp Arslan (1072), his son, Melikshah was declared as the sultan of the Great Seljuk State. On the other hand, Kavurd had also wanted to ascend the throne of the Great Seljuk State. To this effect, he set in motion. As a result, Melikshah won the war. Although the Ruler Kavurd had firstly run away, he was caught and taken prisoner and then, suffocated with the string of his bow (1073). The Ruler Kavurd was a fair man who had a good head for business. He had pleased the people with his generosity and good administration and Kirman people had attained wealth and prosperity in his period. The fault of Kavurd as a ruler was his involvement in the struggles for sovereignty in order to become the sultan of the Great Seljuk State.
When the Ruler Kavurd set off in order to fight with the Sultan Melikshah, he had left his son, Kirmanshah as his representative in Kirman. Upon the news about the death of his father, Kirmanshah had become the ruler. The kingdom of Kirmanshah could only last for one year, and then, he died.Pursuant to Kirmanshah, his son, Kavurd's younger son, Huseyin was enthroned. However, Sultanshah who was one of the sons of Kavurd ran away from prison in which he was detained in Hemedan and he ascended the throne of Kirman Seljuks State instead of his brother who was at a very young age (September-October 1074). After a while, Sultan Melikshah advanced towards Kirman with a great army. However, due to the high traffic among the envoys and the mediation of the emirs, Melikshah pardoned Sultanshah, and left him in his place. Then, he returned to Isfahan again. Sultan-shah died in the year of 1085.
Turan Shah
Instead of the Ruler Sultanshah, his brother, Turan-shah replaced him as the ruler of Kirman Seljuks State. In the following year of the enthronement of the Ruler Turan-shah (1085-86), he witnessed the social issues and problems resulting from the residence of some of the army in the houses of civil people within the city and he attempted to provide the necessary public works in order to prevent these kinds of problems.
Pursuant to the death of the Ruler Kavurd, the Kirman Seljuks State had lost the neighbouring province of Fars for a specific period. The Ruler Turan-shah organised two military expeditions to Fars. He was defeated in the first one, but he organised a new army for the second exhibition and captured Fars.
Then, upon the death of Sultan Melikshah (1092), his wife, Terken Hatun was involved in a struggle in order to enthrone his younger son, Mahmud as the sovereign of the Great Seljuk State. The army that Terken Hatun sent in order to establish dominion in Fars was defeated by Turan-shah (1094).
Another event that took place in the period of Turan-shah was the rebellion of Oman people. However, this rebellion was suppressed and the Seljuk domination was restored in Oman. The Ruler Turan-shah reigned the state for thirteen years and died in October- November 1097.
Iran Shah
Pursuant to the death of Turan Shah, his only son, Iran Shah was enthroned as the sovereign of the Kirman Seljuks State. After a while, Iran Shah adopted the Batini sect under the effect of some people within his retinue. Pursuant to this development, Iran Shah started to behave in hostile manner against the people, and he had killed several Muslim judges and scholars besides this hostility. The staff officers of the state disliked him due to his laxity in showing the proper respect to the religious values and his weakness in the administration of the state affairs. As a result, a Turk named as Cilak Bezdar and a group of people applied to the Sheikh of Islam (minister of religious affairs) and the Muslim judges. The Sheikh of Islam and the Muslim judges of the period agreed on the issue of dethronement of Iran-shah due to his attitudes and behaviours. The people rebelled upon the juridical decision issued by them. Iran Shah had firstly begged for intercession, then tried to escape, but it was no use and he was caught and killed (1101).
Arslan Shah
In the course of his kingdom, the Ruler Iran Shah had followed his relatives strictly. However, Kirman Shah's son had run away from this pursuit and he knew how to hide himself. As a result, he was found and enthroned as the ruler of the Kirman Seljuk State in 1101. Oman people tried to benefit from the bad administration of the state by Iran Shah and the interregnum period in the course of the change of rulers. Probably in the first days of the enthronement of Arslan Shah, a person named as Emir Ebu Sa'd Muhammed had established dominion in half of Oman. However, Arslan Shah recaptured Oman and established his dominion. Some turmoil that burst out in the region of Fars was resolved and the conditions of peace and security were provided.
The Ruler Arslan Shah was submissive to Sultan Sencer in the east. Besides this submission, he had established good relations with the Seljuks in Iraq. These good relations were reinforced particularly through marriages. But afterwards, the Ruler Arslan Shah did not have any capacity for work due to the extension of his period of kingdom and his over-age of seventy. As a result, his son, Muhammed set off much before than his brothers. He took his father from the palace and arrested him and then, he ascended the throne of Kirman Seljuks State (August-September 1142). Arslan Shah lived in the castle that he was arrested in for three years and died (probably in 1145).
Ruler Muhammed
When the Ruler Muhammed was enthroned, he behaved so cruel to his brothers and his nephews that were nearly twenty in number. He neutralised all the persons that could threaten his sovereignty apart from Seljuk Shah. The most important political event that took place in the period of the Ruler Muhammed was related with his brother, Seljuk Shah. As a result of the war between the two brothers, Seljuk Shah who was defeated ran away to Oman. A new Turkish State named as Salgurlu State had begun to dominate in Fars, a neighbouring country that was once dominated by the Kirman Seljuks State.
The Ruler Muhammed had a sincere friendship with the Tutor Sungur from Salgurlu State. Whne Oguz people defeated Sencer, the sultan of the Great Seljuk State and took him as prisoner, the other emirs and rulers were effected by these events. Tabes ruler entered the presence of the Ruler Muhammed and gave the delivery of the named city to the Kirman Seljuks State. Pursuant to the captivity of Sultan Sencer, the Ruler Muhammed had probably been submissive to Sultan Muhammed II b. Mahmud (1153-1159) from Iraq Seljuks State and he had established good relationship with him. Another person who wanted to be submissive to the Ruler Muhammed was Resid Camedar who was the governor of Isfahan. However, the Ruler Muhammed died on the date of 27th June 1156, and this death led the hopes of Kirman Seljuks fizzled out that were oriented towards the establishment of domination in the important city of Isfahan.
Tugrul Shah
Tugrul-shah ascended the throne of the Kirman Seljuks State on the date when the Ruler Muhammed died. First of all, Tugrul had arrested his brother, Mahmud-shah. Then, Seljuk-shah who had been involved in a struggle for sultanate in the lifetime of his father was caught and killed(1156-57). Therefore, he had taken the proper precautions about the claimants of the crown that could pose a threat for him. The Ruler Tugrul-shah continued his friendship with the neighbouring Salgurlu State in Fars like in the period of his father. It has been observed that the tutors started to gradually establish dominion over the rulers and within the state administration in the Kirman Seljuks State since the period of Tugrul-shah. The Ruler Tugrul-shah died in March 1170.
Period of Interregnum and the Collapse of the State
In the course of the turmoils resulting from the death of the Ruler Tugrul Shah, his third son, Behram Shah ascended the throne of Kirman Seljuks State through the support of his Tutor, Reyhan. This situation caused to the opening of the period of interregnum in the Kirman Seljuks State. The struggle that occurred among Tugrul Shah's sons was a significant factor that played an important role in the collapse of the Kirman Seljuks State. The administration of the state was dominated by the tutors. The emirs who wanted to become a prince's tutor struggled among each other. In the course of the struggles for the throne, the brigades of the rulers continuously changed sides between one ruler and the other and provoked the struggles to an extreme degree. Furthermore, the cities that had commercial importance were despoiled and the economical situation of Kirman got worsened gradually.
In this period of turmoils, Oguz people who came from Khorasan to Kirman benefited from the weak and unstable administration of the Kirman Seljuks State and established dominion in this region.
Dinar, one of Oguz beys started to establish dominion in the most important cities of Kirman bit by bit. The emirs and statesmen of the Kirman Seljuks State had perceived the danger that was approaching and they got afraid. Then, they started to leave Kirman as soon as possible. The Ruler Dinar captured the capital city of Berdesir in September 1187 and abolished the Kirman Seljuks State thereof.
![[Powered by Blogger]](http://buttons.blogger.com/bloggerbutton1.gif){kind=small}